Σεβασμιώτατε, σεβαστοὶ πατέρες καὶ ἀγαπητοὶ συνάδελφοι,
Θὰ ξεκινήσω τὴν εἰσήγησή μου μὲ δύο φράσεις ἀπὸ τὸ ταμεῖο τῶν παγκόσμιων ἰδεῶν, φράσεις ποὺ δὲν ἀπέχουν σημασιολογικὰ ἡ μία ἀπὸ τὴν ἄλλη, μολονότι διαφέρουν οἱ προϋποθέσεις τοῦ χρόνου, τοῦ τόπου, τῆς θρησκευτικῆς πίστης, κάτω ἀπὸ τὶς ὁποῖες εἰπώθηκαν. «Βασιλεία ἀπὸ ἔθνους εἰς ἔθνος διὰ ἀδικίας καὶ χρήματα καὶ ὕβρεις μετάγεται» (Σοφ. Σειρὰχ 10, 8). Ἡ
ἔλλειψη δικαιοσύνης στὶς πράξεις καὶ τὴν συμπεριφορὰ ἑνὸς λαοῦ, ἡ ἀνάγκη νὰ ἀποκτήσῃ περισσότερα καὶ ἡ ὑπερεκτίμηση τῶν δυνάμεών του ἀπὸ ἀλλαζονεία εἶναι τὰ συνήθη κίνητρα τῶν πολέμων. Δύο χιλιάδες χρόνια ἀργότερα σὲ ἕνα διαφορετικὸ περιβάλλον ὁ ἰνδὸς πολιτικὸς Τζαβαχαρλὰλ Νεχροὺ στὸ πλαίσιο τοῦ ἀγώνα τοῦ λαοῦ του γιὰ τὴν ἀποτίναξη τοῦ βρετανικοῦ ζυγοῦ εἶπε μία σπουδαία φράση, πολὺ κοντὰ στὴν παραπάνω ἁγιογραφικὴ ἀλήθεια. «Ἡ εἰρήνη θὰ ἔρθῃ μόνον τότε, ὅταν οἱ αἰτίες ποὺ προκαλοῦν τὸν πόλεμο κατανικηθοῦν. Ὅσο θὰ διαρκῇ ἡ κυριαρχία μιᾶς χώρας πάνω στὴν ἄλλη ἢ ἡ ἐκμετάλλευση μιᾶς τάξης ἀπὸ μιὰ ἄλλη, ἀδιάκοπα θὰ γίνονται προσπάθειες γιὰ τὴν ἀνατροπὴ τῆς ὑπάρχουσας κατάστασης. Ποτὲ ἡ εἰρήνη δὲν μπορεῖ νὰ ἔρθῃ ἀπὸ τὸν ἰμπεριαλισμὸ ἢ τὸν καπιταλισμό».
Ἔχει σημασία νὰ προσεγγίσουμε τὴν ἔννοια τῆς εἰρήνης στὸν ἑβραϊκὸ κόσμο, γιὰ νὰ δοῦμε πῶς αὐτὴ ἡ ἔννοια διεμόρφωσε τὴν περὶ αὐτῆς ἀντίληψη τοῦ σύγχρονου δυτικοῦ κόσμου. Ἡ λέξη στὰ ἑβραϊκὰ εἶναι «σαλόμ», συγγενὴς ἡ λέξη «σαλάμ» στὰ ἀραβικά, ἐξ ἧς καὶ ὁ πολὺ γνωστὸς χαιρετισμὸς «σαλὰμ ἐαλάϋκουμ», δηλαδὴ «εἰρήνη σὲ σένα». «Σαλόμ», ἕνα ἀπὸ τὰ ἑβδομήντα δύο ὀνόματα τοῦ Θεοῦ, σημαίνει πληρότητα, ἀρτιότητα, ἔννοια ποὺ μεταφράζεται μὲ μία κατάσταση σχετικὴ μὲ τὴν ὑγεία καὶ εὐημερία. Ἂς θυμηθοῦμε ἐδῶ τὰ ὀνόματα Σολομών (Shelomo), ποὺ σημαίνει Εἰρηναῖος, Σαλώμη, ἀντίστοιχο μὲ τὸ ἑλληνικὸ ὄνομα Εἰρήνη, καὶ Ἱερουσαλήμ (Σαλὴμ τὸ πρῶτο ὄνομα τῆς πόλης), ὅλα παράγωγα τῆς λέξης «σαλόμ». Γιὰ τὸν ἑβραῖο διαχρονικὰ ἡ εἰρήνη σχετίζεται μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Θεοῦ στὸ λαό Του, τὴν ἀποκλειστικότητα τῆς θείας προστασίας στὸν ἀγώνα τῆς ἐπιβίωσής του, τὴν ἐξόντωση καὶ ὑποδούλωση τῶν ἐχθρικῶν λαῶν, τὴν συσσώρευση πλούτου καὶ ἰσχύος, τὴν ἑδραίωσή του στὸν κόσμο ὡς περιούσιου λαοῦ μὲ ἀναφαίρετα δικαιώματα κυριαρχίας ἐφ’ ὅλης τῆς γῆς. Αὐτὴ ἡ αἴσθηση ἦταν ἰδιαιτέρως ζωηρὴ κατὰ τὴν περίοδο τῆς βασιλείας τοῦ Σολομῶντος, τὸ ἀπώγειο τῆς δόξας τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ, ὁπότε καὶ ὁργανώθηκε τὸ κράτος του, διευρύνθηκαν οἱ ἐμπορικὲς σχέσεις καὶ συναλλαγὲς μὲ τοὺς γύρω λαούς, συγκροτήθηκε ἰσχυρὸς ἐμπορικὸς στόλος, ἀποκομίστηκε τεράστιος πλοῦτος, ἀνηγέρθησαν μεγαλοπρεπῆ οἰκοδομήματα. Τότε ἐπιβλήθηκε γιὰ πρώτη φορὰ στοὺς ὑπόδουλους λαοὺς ἡ βαρύτατη φορολογία ἀξίας ἑξακοσίων ἑξῆντα ἕξι ταλάντων χρυσοῦ, ἀριθμὸς ἐμβληματικὸς γιὰ τὸ σημερινὸ κεφαλαιοκρατικὸ λόμπυ. Εἰρήνη γιὰ τὸν ἑβραϊκὸ κόσμο σημαίνει πλοῦτος, δύναμη καὶ εὐημερία γιὰ τὸν περιούσιο λαό. Παρόμοια ἀντίληψη γιὰ τὸν πλοῦτο ὡς εὐλογία τοῦ Θεοῦ διαμορφώθηκε στὸν χῶρο τοῦ προτεσταντισμοῦ, ῥίζα τοῦ καπιταλισμοῦ. Ἡ ἐπιδίωξη τοῦ κέρδους, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν βάση τῆς καπιταλιστικῆς λογικῆς, εἶναι ἡ καρδιὰ τῆς προτεσταντικῆς, ὅπως καὶ τῆς ἑβραϊκῆς ἠθικῆς. Εὐλογημένος εἶναι αὐτὸς ποὺ ἐργάζεται καὶ ἐπενδύει ὅσα κερδίζει, γιὰ νὰ ἔχῃ περισσότερα. Τὸ κεφάλαιο πρέπει νὰ μεγαλώνῃ, γιατὶ ὁ καλὸς προτεστάντης δὲν μένει ἄπραγος, ἡ ἠθική του ἀκεραιότητα ὁλοκληρώνεται μὲ τὴν ἀποδοτικὴ καὶ ἐπενδυτικὴ ἐργασία, τεκμηριωμένη μάλιστα στὸν Παύλειο λόγο «Ὅστις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι, μηδὲ ἐσθιέτω». Γιὰ τὸν προτεστάντη ἡ φιλανθρωπία εἶναι ἀνούσια πράξη, ὁ φτωχὸς στερεῖται τῆς θείας προκοπῆς καὶ εὐλογίας, γιατὶ εἶναι μάλιστα καὶ προορισμένος νὰ ζῇ ἔτσι. Ἡ ἀποικιοκρατία καὶ ἡ κεφαλαιοκρατία κατὰ τὴν περίοδο τῆς βιομηχανικῆς ἐπανάστασης βρῆκαν στὸν προτεσταντισμὸ τὸν καλύτερο σύμμαχό τους. Φτάνοντας στὸ σήμερα μὲ βάση ὅλα τὰ παραπάνω μποροῦμε εὔκολα νὰ κατανοήσουμε γιατί ἡ νέα τάξη πραγμάτων, ὅταν ὁμιλῇ περὶ εἰρήνης, δὲν ἐννοεῖ τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὴν κυριαρχία τοῦ κεφαλαίου, τὴν συσσώρευση τοῦ πλούτου στὰ χέρια τῆς οἰκονομικῆς ὀλιγαρχίας, τῶν λίγων εὐλογημένων πλουτοκρατῶν. Φυσικὰ ἕνας τέτοιος σκοπὸς μπορεῖ καὶ πρέπει νὰ ἐπιτυγχάνεται μὲ ὁποιοδήποτε μέσο, ἀκόμη καὶ μὲ τὸν πόλεμο. Μία νέα pax romana, μία pax americana ἢ europeana ἢ ἐπὶ τὸ σαφέστερον pax germana στὴν Εὐρώπη, συνεπάγεται τὴ διασφάλιση τῶν οἰκονομικῶν καὶ γεωπολιτικῶν συμφερόντων τῶν ἰσχυρῶν τῆς γῆς, ποὺ ἀνταγωνίζονται λυσσαλέα νὰ κυριαρχήσουν στὸ παγκόσμιο οἰκονομικὸ γίγνεσθαι, νὰ κατοχυρώσουν ὅσα θὰ τοὺς ἐξασφαλίσουν περισσότερο κέρδος, χρῆμα, ἐξουσία, δύναμη. Εἶναι ἐν γένει αὐτὴ ἡ pax capitala, ἡ εἰρήνη τοῦ διεθνοῦς κεφαλαίου ποὺ διατάζει «νὰ σκοτώνονται οἱ λαοὶ γιὰ τοῦ ἀφέντη τὸ φαΐ», ὅπως λέει στὸ ποίημα «Ἡ μπαλάντα τοῦ κὺρ Μέντιου» ὁ Κώστας Βάρναλης. Σημειῶστε ἐδῶ ὅτι χρηματοδότες τοῦ ναζισμοῦ ὑπῆρξαν πολυεθνικὲς τῆς Wall Street καὶ ἀμερικανοὶ τραπεζίτες, ἡ δὲ πρόσφατη ὑποψήφια γιὰ τὴν προεδρία τῶν ΗΠΑ Χίλαρυ Κλίντον, ἐκτὸς τῆς περίπτωσης τῆς Ἄλ Κάϊντα στὸ Ἀφγανιστάν, κατηγορήθηκε καὶ γιὰ τὴν χρηματοδότηση τοῦ Ἰσλαμικοῦ Κράτους. Ἀκοῦστε τίτλους φετεινῶν εἰδήσεων· μπορεῖτε νὰ τοὺς δῆτε στὶς ἰστοσελίδες ἐφημερίδων. Μάϊος: Συμφωνία μαμοὺθ ΗΠΑ-Σαουδικῆς Ἀραβίας γιὰ ὁπλικὰ συστήματα ἀξίας τριακοσίων ὀγδόντα δισεκατομμυρίων δολαρίων. Πρὶν ἑπτὰ ἡμέρες: Ἀνατροπὴ ἀπὸ Τράμπ: Πούλησε ὅπλα στὸ Κατάρ. Ἰανουάριος: Ἡ Γερμανία ἐπανεξοπλίζεται μὲ ὁπλα ἀξία ἑκατὸν τριάντα δισεκατομμυρίων εὐρώ. Φεβρουάριος: Λίστα ἐπιθυμιῶν γιὰ ὅπλα οἱ Φιλιππίνες πρὸς τὴν Κίνα. Ἰανουάριος: Ἡ Ῥωσία δοκίμασε ἑκατὸν ἑξῆντα δύο νέα ὅπλα στὸν πόλεμο τῆς Συρίας. Ἀπρίλιος: Σφραγίστηκε στὴν Κύπρο ἀγορὰ μαμοὺθ ὁπλικῶν συστημάτων. Ἰανουάριος: Σημαντικὴ αὔξηση τῆς εἰσαγωγῆς ὅπλων ἀπὸ τὴν Ἰνδία. Ἰανουάριος: Ἡ κυβέρνηση Ὀμπάμα πούλησε περισσότερα ὅπλα ἀπὸ ἄλλη μετὰ τὸν β΄ παγκόσμιο πόλεμο. Ἀπρίλιος: Ποῦ βρίσκει ἡ Βόρεια Κορέα χρήματα γιὰ τὴν κατασκευὴ πυρηνικῶν ὅπλων.
Τὶς συνέπειες τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ καὶ τοῦ καπιταλισμοῦ τὶς ἀντιλαμβάνεται στὶς μέρες μας ὁ δυτικὸς κόσμος ὡς ἀντιδάνειο, ὡς ἀντιπληρωμὴ σὲ ὅσα ὑπέστησαν οὐκ ὀλίγοι λαοὶ τῆς Ἀφρικῆς, τῆς λατινικῆς Ἀμερικῆς καὶ τῆς Ἐγγὺς Ἀνατολῆς καὶ Ἀσίας. Τὰ κράτη ποὺ σήμερα βρίσκονται στὸ στόχαστρο τῆς τρομοκρατίας εἶναι αὐτὰ ποὺ κατὰ τὸ παρελθὸν καὶ κατὰ κύριο λόγο ἐκμεταλλεύτηκαν τοὺς φτωχοὺς λαοὺς τοῦ κόσμου καὶ συνεχίζουν νὰ παρεμβαίνουν μὲ τὸν ἕνα ἢ τὸν ἄλλο τρόπο στὴν ἐσωτερικὴ πολιτική, κοινωνικὴ καὶ οἰκονομική τους ζωή. Ἰσχύει αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Μίκης Θεοδωράκης «Ὁ ἰμπεριαλισμὸς καὶ ἡ τρομοκρατία εἶναι δύο δεινόσαυροι ποὺ στὸ ἄμεσο μέλλον θὰ ἀναμετρηθοῦν μὲ τραγικὲς συνέπειες γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα». Ὁ ἀμερικανικός, ἀγγλικός, γερμανικὸς ἰμπεριαλισμός, συγκρούονται ἤδη κι ἔχουν νὰ συγκρουστοῦν τόσο σφοδρὰ μεταξύ τους στὸ ἄμεσο μέλλον, ὅσο καὶ μὲ τὰ συμφέροντα τῶν δύο ἄλλων ὑπερδυνάμεων, Ῥωσίας καὶ Κίνας. Στὸ πενταμερὲς σκάκι τῆς παγκόσμιας οἰκονομικῆς ἐλὶτ τοῦ ἀμερικανικοῦ, ῥωσικοῦ, κινεζικοῦ, βρετανικοῦ καὶ εὐρωπαϊκοῦ (βλ. γερμανικοῦ) κεφαλαίου, δὲν ὑπάρχει ἐνδιαφέρον γιὰ τὰ πιόνια, τὰ πιό ἀδύναμα κομμάτια τῆς παρτίδας, τοὺς στρατιῶτες. Αὐτὰ πρέπει νὰ θυσιαστοῦν γιὰ τὴν νίκη τοῦ βασιλιά. Ἡ ἰσλαμικὴ τρομοκρατία ῥίχνει τὴ σκιά της καὶ διεκδικεῖ κι αὐτὴ τὸ μερίδιό της ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ, κατ’ οὐσίαν ὡς ῥυθμιστικὴ οἰκονομικὴ καὶ κοινωνικὴ φόρμουλα μὲ τὸ προκάλυμμα τῆς θρησκείας. Ἡ ἐμπορία ὅπλων, νόμιμη ἢ παράνομη, σύμφωνα μὲ τοὺς παγκόσμιους οἰκονομικοὺς δεῖκτες, βρίσκεται στὴν πρώτη θέση κερδῶν. Χρῆμα ἄνευ ὅρων, μὲ τὸ ἀτομικὸ συμφέρον νὰ θεωρεῖται σπουδαιότερο τοῦ κοινωνικοῦ, ἐξουσία ἐπὶ πτωμάτων, κυριαρχία ἐπὶ τῶν πλουτοπαραγωγικῶν πηγῶν κρατῶν καὶ ἐκμετάλλευση λαῶν, ἀνασχεδιασμὸς τῶν ζωνῶν ἐπιῤῥοῆς βάσει γεωστρατηγικῶν συμφερόντων καὶ ἀναδιάταξη συνόρων μὲ βάση τὸ «διαίρει καὶ βασίλευε», πολυεθνικὲς ἑταιρίες νὰ ἀνεβοκατεβάζουν κυβερνήσεις, ἰδεολογικὴ καὶ πολιτικὴ προετοιμασία τῶν μελλοντικῶν ἐχθρῶν τοῦ συστήματος, ὥστε νὰ ἀποκτήσῃ τὸ ἴδιο τὸ σύστημα τὸ δικαίωμα νὰ παρεμβαίνῃ μὲ τὰ ὅπλα ὡς σωτήρας κατὰ τῶν ταραξιῶν τῆς παγκόσμιας εἰρήνης, δηλαδὴ τῆς παγκόσμιας κυριαρχίας του, εἰρηνευτικὲς δυνάμεις ἀπὸ κράτη ποὺ ἤδη εἶχαν πουλήσει ὅπλα καὶ στὶς δύο ἀντιμαχόμενες πλευρὲς σὲ κάποια γωνιὰ τοῦ πλανήτη, συνθέτουν τὸ σκηνικὸ στὸ θέατρο τοῦ ἀνθρώπινου παραλογισμοῦ καὶ τῆς ὑποκρισίας.
Γιὰ τὴν Ἐκκλησία, τὴν Ὀρθοδοξία, ἡ ἔννοια τῆς εἰρήνης εἶναι κοντὰ σὲ αὐτὸ ποὺ δηλώνει ἡ ἐτυλομογία τῆς λέξης στὰ ἑλληνικά. Εἰρήνη ἐκ τοῦ ῥήματος εἴρω, ποὺ σημαίνει ἑνώνω, συνδέω κομμάτια στὴ σειρά, ἐξ οὗ καὶ εἱρμός. Ἡ εἰρήνη εἶναι ἡ ἕνωση, κάτι βαθύτερο ἀπὸ τὴν κατάσταση τοῦ μὴ πολέμου καὶ οὐσιαστικότερο, δὲν εἶναι ἡ ἀπουσία πολέμου· εἶναι κάτι πέραν τῆς κοινωνιολογικῆς ἔρευνας, φιλοσοφικῆς προσέγγισης καὶ πολιτικῆς ἑρμηνείας. Ἡ πραγμάτωση τῆς εἰρήνης τεκμηριώθηκε στὴ σάρκωση τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ἡ εἰρήνη ἔγινε ἄνθρωπος, ὅταν ἑνώθηκε στὸ πρόσωπό Της ἡ θεότητα καὶ ἡ ἀνθρωπότητα. Ἡ φράση «Καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη» σημαίνει ὅτι ἡ εἰρήνη εἶναι παροῦσα στὴ γῆ μὲ σάρκα καὶ ὀστᾶ. Ὅταν ὁ Χριστὸς λέγῃ «Εἰρήνην τὴν Ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν», δὲν δίνει τίποτε παραπάνω ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό Του. «Σᾶς δίνω τὸν ἑαυτό Μου, ὁλόκληρο τὸ εἶναι Μου, σᾶς δίνω τὴν ζωή Μου, τὴν ὕπαρξή Μου». Ὁ Χριστὸς ἕνωσε στὸ ἕνα πρόσωπό Του δύο διαφορετικὲς ὀντολογικὲς κατηγορίες, κτιστὸ καὶ ἄκτιστο, Δημιουργὸ καὶ δημιούργημα, ἄχρονο καὶ χρόνο. Ἡ πρώτη ἕνωση λοιπόν, τουτέστιν ἡ ἀρχικὴ εἰρήνη, συνάπτεται μεταξὺ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀπομακρυσθέντος δι’ ἁμαρτίαν ἀνθρώπου στὸ πρόσωπο τοῦ Θεανθρώπου. Ἡ εἰρηνικὴ συνθήκη, ἡ καινούρια συνθήκη συνδιαλλαγῆς τῶν δύο μερῶν, ἡ καινούρια διαθήκη, φέρει τὴν ὑπογραφὴ τῆς ὑπουργοῦ τῆς σωτηρίας μας, Ὑπεραγίας Θεοτόκου. Ἡ δεύτερη ἕνωση, ἡ δεύτερη εἰρήνη, μεταξὺ τῶν ἀνθρώπων, τεκμαίρεται στὸ Σταυρὸ καὶ τὴν ἀνάσταση, ὁπότε καὶ πλέον εἶναι δυνατὴ ἡ ἕνωση τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους μέσα ἀπὸ τὴν κοινωνία τοῦ Κυριακοῦ Σώματος, ἐν τῷ Ὁποίῳ «οὐκ ἔνι ἰουδαῖος, οὐδὲ ἕλλην...οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ». Ἡ εἰρηνικὴ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δηλαδὴ ἡ μαρτυρία τῆς εἰρήνης σωματικῶς, σὲ ἕνα Σῶμα, ὅπου χωροῦν, συγχωροῦν, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ὅλοι οἱ λαοί, ὅλοι οἱ χρόνοι καὶ ὅλοι οἱ τόποι, εἶναι ἡ ἕνωση ἐκεῖ, ὅπου καλοῦνται «ἵνα πάντες ἓν ὦσιν».
Ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ καταργοῦνται οἱ διαφορετικότητες, μενόντων τῶν ὑποστατικῶν ἰδιωμάτων τοῦ καθενός. Ἡ ἀλληλοπεριχώρηση τῶν σωμάτων δὲν ἐκμηδενίζει τὰ πρόσωπα, δὲν τὰ ἐξουθενώνει, μᾶλλον τὰ καταξιώνει καὶ τὰ ἀναδεικνύει, γιατὶ μοιράζονται τὴν δόξα τῆς σαρκωμένης εἰρήνης, τοῦ εἱρμολόγου Χριστοῦ. Πλέον τὸ κάθε πρόσωπο γίνεται θεός, καθίσταται ἕνα εἰρηνικὸ ἀντίγραφο, ποὺ δὲν χάνει τὴν ταυτοπροσωπία του, τὴν ἰδιαιτερότητά του. Ἡ ἑτερότητα ἰσχύει ὡς ἐλεύθερο πρόσωπο, παύει νὰ ἰσχύῃ ὡς διχαστικὴ γνώμη, ὡς ἀντιπαλότητα. Τὰ πάντα καθίστανται κοινὰ καὶ ὡς τέτοια γίνονται ἴδιον κτῆμα τοῦ καθενὸς ξεχωριστά. Σὲ αὐτὴν τὴν διάσταση, ὅπου καταργεῖται κάθε διάσταση, ὁ καπιταλισμός, ὁ ἰμπεριαλισμός, ὁ πόλεμος, ἡ ὕβρις, ἡ ἀδικία καὶ τὰ χρήματα, δὲν ἔχουν θέση. Γι’ αὐτὸν τὸν λόγο ἡ εἰρήνη βιώνεται ὡς γεγονὸς καὶ ὡς πεντόσταγμα τῆς μυστηριακῆς ζωῆς, τὴν ὁποία εἰς μάτην πολέμησε ἡ ἀθεϊστικὴ μανία τοῦ λεγομένου ὑπαρκτοῦ, πλέον ἀνύπαρκτου, σοσιαλισμοῦ, ἐνῷ θὰ μποροῦσε νὰ τὴν στηρίξῃ ἐξ ἀρχῆς, μᾶλλον δὲ νὰ στηριχθῇ σὲ αὐτὴν καὶ νὰ μαρτυρῇ τὶς ἀρετές της, τὴν ἀγάπη, τὴν ἀλληλοπεριχώρηση, τὴν ἀκτημοσύνη, τὴν κοινοκτημοσύνη, ὡς πραγματικότητα καὶ σὲ κοσμικὸ καὶ σὲ ὑπερκόσμιο ἐπίπεδο.
Ἡ συμπόρευση τῆς Ἐκκλησίας μὲ κινήματα εἰρήνης, μὲ φορεῖς ποὺ ἔχουν κοινωνικὸ ῥόλο καὶ δραστηριοποιοῦνται στὸν ἀγώνα γιὰ τὴν παγκόσμια καὶ κοινωνικὴ εἰρήνη, εἶναι κάτι τὸ θετικό. Ὡστόσο ἡ προκατάληψη ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἐσφαλμένη κυρίως ἐξ ἀριστερῶν συνταύτισή της μὲ τὸ ἐκ δεξιῶν κεφάλαιο καὶ ἡ μὴ κατανόηση ὅτι αὐτὴ δὲν ἐξαντλεῖ τὴν παρουσία της στὸ φιλανθρωπικὸ ἔργο, ἀλλὰ γεννᾶ εἰρηνικοὺς ἀνθρώπους, ἐπιτείνει τὸν κατακερματισμὸ τῶν παρεμβάσεων ὑπὲρ τῆς εἰρήνης, ἐξασθενεῖ τὴν δυναμικὴ ἑνὸς ἀποτελεσματικότερου ἀγώνα. Ὅσοι θέλουν ἕνα κόσμο εἰρηνικὸ χωρὶς τὴν σαρκωμένη εἰρήνη, χωρὶς Χριστό, χωρὶς Ἐκκλησία, θὰ συνεχίζουν ἀγωνιζόμενοι νὰ ἀπογοητεύονται. Οἱ φροῦδες ἐλπίδες μετασχηματίζονται στὸ φῶς τῆς ὀρθόδοξης ἀλήθειας, τῆς ζώσας ἐλπίδος, τῆς ζωντανῆς εἰρήνης, ὅπου ῥῶσοι καὶ ἀμερικάνοι, ἕλληνες καὶ τοῦρκοι, ἄραβες καὶ ἑβραῖοι, γάλλοι καὶ γερμανοί, κινέζοι καὶ ἰάπωνες, ἄγγλοι καὶ ἰνδοί, (ἀριστεροὶ καὶ δεξιοί, παοκτσῆδες καὶ ὀλυμπιακοί, στρέϊτ καὶ γκέϊ) αἰσθάνονται ἀδέλφια, γιατὶ εἶναι τέτοια, ὡς τέκνα κοινοῦ Πατρός, ὡς μέλη κοινοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἑνοποιοῦντος καὶ εἰρηνοποιοῦντος Ἀρχηγοῦ τῆς ζωῆς. Ἡ εἰρήνη ἂς μὴν παραμένῃ ὡς θεωρητικὴ ἔννοια, ἂς γίνεται χειροπιαστὴ πραγματικότητα, ἂς γίνεται πρόσωπο, τὸ πρόσωπό μας. Σὲ μία τόσο ἐπικίνδυνη ἐποχή, γεμάτη ὑποκρισία, ὅπου τὸ πρόσωπο χάνεται, ὑποτιμᾶται, καθὼς τείνει νὰ ὑποκατασταθῇ ἀπὸ τοὺς ἀριθμοὺς καὶ τὰ bar code, τοὺς γραμμωτοὺς κώδικες, σὲ ἕνα κόσμο ποὺ δὲν συμβιβάζεται μὲ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Μεσσίας ἦρθε καὶ δίδαξε τὴν ἀλήθεια, σὲ ἕνα πλανήτη χιλιοχαραγμένο μὲ τὶς λεπίδες τῶν διαρκῶς μεταβαλλόμενων κλειστῶν συνόρων ἀπὸ τὴ μανία τῶν πολεμοχαρῶν ἐκμεταλλευτῶν, τῶν ἀδίστακτων πλουτοκρατῶν καὶ τῶν ἀσυγκίνητων τραπεζιτῶν, τινῶν δὲ ἐξ αὐτῶν χριστιανοδημοκρατῶν-τρομάρα τους!-σὲ ἕνα κομβικὸ χρονικὸ σημεῖο γιὰ τὴν πορεία πρὸς τὸ μέλλον, ἡ εἰρηνικὴ μαρτυρία τῆς ὀρθόδοξης πνευματικῆς ζωῆς ἔρχεται ἀρωγὸς στὴν πορεία τῆς ἱστορίας πρὸς τὰ ἔσχατα, χαρίζοντας τὴν ἐλπίδα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ ὅπου βασιλεύει ἡ εἰρήνη καὶ ἡ ἀγάπη.
Ἡ εἰρηνικὴ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ μαρτυρικὴ εἰρήνη ποὺ θεμελιώνεται στὸ Εὐαγγέλιο, κατοχυρώνεται στὰ ἁγιοπατερικὰ κείμενα, ἀκτινοβολεῖ στὸ λειτουργικὸ τυπικό, ἀποδεικνύεται στὴ ζωὴ τῶν ἁγίων, στὶς ἡσυχαστικὲς ὑπὲρ πάντων ἀναπνοὲς τῶν ὁσίων, στὸν φρικτὸ κατὰ τὴν ἐκτέλεση, ἀλλὰ ψυχικὰ τόσο γαλήνιο, θάνατο τῶν μαρτύρων, στὴν ἁπαλὴ καὶ ἤρεμη χάρη τῶν μυστηρίων, διαγράφεται στὴν πραότητα τῶν βυζαντινῶν ἁγίων εἰκόνων, ἀποτυπώνεται στὴν ταπεινὴ παρουσία τῶν ἐνοριῶν μέσα στὸν κόσμο καὶ στὴν διακονία τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἱδρυμάτων. Γιατί; Διότι στὸν χῶρο τῆς ὀρθόδοξης πνευματικότητας οἱ ἄνθρωποι δὲν διαχωρίζονται. Εἶναι αὐτὸς ὁ ἀπόλυτος σεβασμὸς στὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο μὲ βασικὸ ὑποστατικὸ συστατικὸ τὴν ἐλευθερία ποὺ διαφοροποιεῖ τὴν Ἐκκλησία καὶ τὴν ξεχωρίζει ἀπὸ τὶς θρησκεῖες καὶ τὶς φιλοσοφικὲς θεωρίες τοῦ κόσμου, ποὺ εἴτε πρεσβεύουν τὴν ἐκμηδένισή του στὸ νιρβάνα, εἴτε μὲ τὴν τρομοκρατία ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ τὸ ἀφανίζουν, εἴτε τὸ θεωροῦν ἀποκλειστικὸ προνόμιο τῶν σφετέρων, τῶν ὁμοίων τους, εἴτε τὸ περιχαρακώνουν μὲ τρομονόμους ἐν ὀνόματι τῆς κοινωνικῆς γαλήνης, μᾶλλον δὲ καταστολῆς, ὑποταγῆς καὶ ἐλέγχου, εἴτε τὸ θεωροῦν ἁπλὸ καταναλωτικὸ ὑποκείμενο, εἴτε τὸ ὑποσκελίζουν καὶ τὸ ὑποτιμοῦν μπροστὰ στὴν ἀποτίμηση τῶν οἰκονομικῶν πλεονασμάτων. Ἡ ἀντίδρασή μας, ὁ ἀγώνας μας γιὰ τὴν εἰρήνη στὴν ἀνθρωπότητα, πρέπει νὰ ἑρείδεται, νὰ στηρίζεται γερὰ στὸ ἀνεπανάληπτο καὶ μοναδικῆς ἀξίας πρόσωπο, ἔτσι ὥστε καὶ συλλογικὰ νὰ διαμορφώνεται ἕνα ἦθος κοινωνικό, ποὺ δὲν θὰ ζητᾷ νὰ θεραπεύῃ, ἀλλὰ θὰ προλαμβάνῃ, ποὺ δὲν θὰ στέκεται στὶς διαδηλώσεις, ἀλλὰ θὰ μορφοποιῇ ἀντίγραφα τῆς σαρκωμένης εἰρήνης. Ἡ εὐημερία, ἡ ἐλευθερία, ἡ ἀξιοπρέπεια, τὸ αἴσθημα τῆς ἀσφάλειας, ἡ ψυχικὴ γαλήνη, ἡ ἄνθηση τῶν γραμμάτων καὶ τῶν τεχνῶν, τοῦ πολιτισμοῦ, ἡ πνευματικὴ ὁλοκλήρωση καὶ ἡ συνεργασία τῶν λαῶν καὶ ἡ συνάντηση τῶν πολιτισμῶν, ἡ οἰκονομικὴ πρόοδος, ἡ ἀδελφοσύνη, ἀποτελοῦν ἀγαθά, γιὰ τὰ ὁποῖα ἀξίζει κανεὶς νὰ ἀγωνίζεται. Ἡ συνειδητοποίηση τῶν κινδύνων ἑνὸς πολέμου, ἡ ἔμφαση στὶς ἀνθρώπινες ἀξίες, ὁ διάλογος, ἡ κινητοποίηση τῶν πνευματικῶν ἀνθρώπων, ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ δημοκρατία, ἡ σωστὴ παιδεία, ἡ κατὰ Χριστὸν παιδεία, μποροῦν νὰ συμβάλουν στὴν ἀποτροπὴ ὄχι βεβαίως τόσο τοῦ πολέμου, ὅσο τῶν αἰτίων ποὺ ὁδηγοῦν σὲ αὐτόν.
Ὑπάρχει μία πολὺ τρυφερὴ εἰκόνα στὸ διαδίκτυο, συγκλονιστική, ποὺ παρουσιάζει μία ἰσραηλινὴ νὰ θηλάζῃ τὸ μωρὸ μιᾶς παλαιστίνιας. Ὁ καθημερινὸς ἄνθρωπος εἶναι ἴσως εὐνοϊκότερος, ἱκανότερος στὸ νὰ ἀποδεχθῇ ὅτι τὸ κάθε πρόσωπο εἶναι ὁλόκληρη ἡ ἀνθρώπινη φύση μετὰ τῶν ὑποστατικῶν, ὅπως λέμε στὴ θεολογία, ἰδιωμάτων. Τὴν ζοῦμε αὐτὴν τὴν ἀλήθεια στὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωή, δὲν εἶναι τὰ δόγματα θεωρίες, γιὰ νὰ περνοῦμε τὴν ὥρα μας οἱ θεολόγοι καὶ νὰ ἐξασκοῦμε τὶς διανοητικές μας δυνάμεις. Ἐὰν δὲν βλέπουμε τὴν φύση μας ἀποκαλυπτόμενη στὴν ὑπόστασή μας, ἂν δηλαδὴ δὲν κατανοοῦμε ὅτι σὲ ἕνα καὶ μόνον ἄνθρωπο φανερώνεται ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότητα, τότε στὸ πρόσωπο ποὺ καλούμαστε νὰ σκοτώσουμε, θὰ σκοτώνουμε τὴν ἴδια μας τὴν φύση. Καὶ τότε θὰ δίνουμε ἀφορμὴ στὸν πόλεμο νὰ κυριαρχῇ ἐπάνω στὸ ὁμορφότερο καὶ ἰσχυρότερο καὶ καλύτερο πλάσμα στὸ σύμπαν. Ἡ εἰρήνη διέρχεται μέσα ἀπὸ τὴν ἐλευθερία, ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ ῥωμαῖος πολιτικὸς Κικέρων. Καὶ ἐλευθερία ἰσον πρόσωπο. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐξ ἀρχῆς μίλησα γιὰ τὸ πρόσωπο τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, ποὺ ἔγινε καὶ ἄνθρωπος, καὶ στὴν ὁποία εἶναι ἀφιερωμένα τὰ πρῶτα λόγια τῆς Θείας Λειτουργίας.
Γιὰ ἐμᾶς τοὺς θεολόγους εἶναι σημαντικὸ νὰ δίνουμε τὸ εἰρηνικὸ μήνυμα τῆς ἕνωσης καὶ ἑνότητας τῶν πάντων στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, νὰ πρεσβεύουμε μὲ πλήρη ἐπίγνωση ὅτι ἡ ἐπικράτηση αὐτοῦ τοῦ σπουδαίου ἀγαθοῦ δὲν γίνεται μὲ πολεμικὰ μέσα, ἀλλὰ μὲ τὴν ἐν Χριστῷ παιδαγωγία καὶ ζωή. Ἀκούστηκε κι αὐτὸ κάποτε, καὶ μάλιστα ὑποστηρίζεται ἀπὸ πολλὰ διεστραμένα μυαλὰ ἀκόμη καὶ σήμερα, ὅτι γιὰ νὰ ἔχῃς εἰρήνη, πρέπει νὰ κάνῃς πόλεμο, ἄποψη τόσο ἀπαίσια καὶ ἀπάνθρωπη. Μέσα στὴν σχολικὴ τάξη ἔχουμε τὴν εὐκαιρία νὰ διαπλάσουμε χαρακτῆρες εὐγενεῖς καὶ νὰ διαμορφώσουμε ἦθος ἀνθρώπινο, μὲ ἀνθρωπιά, μᾶλλον θεανθρώπινο, μὲ θεανθρωπιά, δίνοντας τὸ μήνυμα στοὺς μαθητὲς ὅτι τὸ κρυφτοῦλι μὲ τὸν πόλεμο εἶναι ἕνα ἐπικίνδυνο παιχνίδι, τόσο βρώμικο, ὅσο καὶ ἕνα ἄλλο ἐπικίνδυνο παιχνίδι, τὸ κυνηγητὸ μὲ τὸ χρῆμα.
Ἔχουμε ὑποχρέωση νὰ μιλᾶμε στοὺς μαθητές μας γιὰ τὴν ματαιοφροσύνη ὅσων μιλοῦν γιὰ εἰρήνη καὶ χάνονται στὸ μέτρημα τῶν μετρητῶν τους, ὑπομιμνήσκοντας τὸ τραγικὸ παράδειγμα τῆς πόλης ποὺ ἀρχικὰ ὀνομαζόταν Σαλήμ, δηλαδὴ εἰρήνη, καὶ μετονομάστηκε σὲ Ἰεβοὺς Σαλήμ, δηλαδὴ καταπατημένη εἰρήνη, μία πολύπαθη καὶ τραυματισμένη πόλη, ὅπου ἀγωνίζονται νὰ συμβιώσουν εἰρηνικὰ θρησκεῖες καὶ λαοί, ἀλλὰ καὶ ὅπου σὲ κάποιες ἴσως δεκαετίες τὸ διεθνὲς κεφάλαιο θὰ ἐγκαθιδρύσῃ τὸ κέντρο τῶν ἀποφάσεων τῆς σχεδιαζόμενης ἀπὸ χρόνια παγκόσμιας διακυβέρνησης, ποὺ θὰ ὑποδουλώσῃ λαοὺς καὶ θὰ ὑποτάξῃ συνειδήσεις καὶ θὰ τσακίσῃ ἀνελέητα ὁποιαδήποτε ὑγιῆ ἀντίδραση στὴ βαρβαρότητα.
Ἔχουμε ὑποχρέωση ὡς ἐκπαιδευτικοί, ἐξαιρέτως ὡς θεολόγοι, νὰ κάνουμε σύνθημά μας τὸν Κυριακὸ μακαρισμὸ τῶν εἰρηνοποιῶν. «Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοί, ὅτι αὐτοὶ Θεοῦ υἱοὶ κληθήσονται», νὰ μὴν φοβόμαστε νὰ ἀποκαλοῦμε τοὺς καμικάζι αὐτοκτονίας ὡς καμικάζι δολοφονίας, γιὰ νὰ μὴν ἀφήνουμε κανένα ἐνδεχόμενο νὰ δικαιοῦνται ἔστω καὶ τῆς ἐλάχιστης ἡρωοποιήσεως, νὰ μὴν ντρεπόμαστε νὰ ὁμολογοῦμε ὅτι ὁ παλαιὸς κόσμος παρῆλθε καὶ ὁ νέος κόσμος ἦρθε ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἐπανέρχεται. Κυρίως ὅμως νὰ μὴν παραχωρήσουμε τὸ δικαίωμα σὲ κανένα, εἴτε μαθητῆ, εἴδε συνάδελφο, εἴτε κηδεμόνα, νὰ ἀμφισβητήσῃ τὴν δυναμικὴ τοῦ θεολογικοῦ μας λόγου, ὅταν μάλιστα αὐτὸς εἶναι ἅλατι ἠρτημένος μὲ τὸ προσωπικό μας ἐκκλησιαστικὸ βίωμα. Τὸ καλύτερο μάθημα γιὰ τὸ θέμα μας εἶναι ἴσως ἡ ἴδια μας ἡ στάση καὶ συμπεριφορά, τὸ ἴδιο τὸ εἰρηνικὸ βίωμά μας, ποὺ θὰ ἀποτελῇ τὴν πλέον χειροπιαστὴ εἰρηνικὴ μαρτυρία τῆς Ἐκκλησίας στὸ δικό μας πρόσωπο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου