Γιατί Αρρωσταίνουμε; Ποιος είναι ο ρόλος του στρες και τι μπορούμε να κάνουμε. Γράφει ο dr.Δημήτρης Τσουκαλάς*

 Είναι εύκολο να παρατηρήσει κανείς ότι η προδιάθεση να αρρωστήσουμε αυξάνει σημαντικά μετά από περιόδους στρες. Όσο πιο έντονο το στρες και όσο μεγαλύτερη η διάρκεια του τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα να νοσήσουμε. Σύμφωνα με το CDC (Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ) πάνω από το 90% των επισκέψεων σε γιατρούς στις ΗΠΑ οφείλονται σε νοσήματα που σχετίζονται με το στρες!Είναι λοιπόν φυσικό να γεννιούνται τα κάτωθι ερωτήματα:

Πως συμβαίνει αυτό;

Ποιοι είναι οι μηχανισμοί που εμπλέκονται και

Τι μπορούμε να κάνουμε γι αυτό;

Τι είναι στ' αλήθεια το Στρες;

Η έννοια του στρες είναι επί το πλείστον συνδεδεμένη με το ψυχολογικό στρες. Η αλήθεια όμως είναι ότι οτιδήποτε τείνει να απειλήσει την επιβίωση μας είναι στρες.  Μια απειλή για την επιβίωση μπορεί να είναι:

είτε πραγματική, όπως η έκθεση στο κρύο, η κούραση, η πείνα, ο πόνος ή κάποιος άμεσος κίνδυνος για τη ζωή μας

είτε φαινομενική φοβόμαστε ότι θα πεινάσουμε, θα κουραστούμε ή βιώνουμε ένα πρόβλημα στη ζωή σαν άμεση απειλή για την επιβίωση

Είτε λοιπόν απειλούμαστε πραγματικά είτε νομίζουμε ότι απειλούμαστε, ενεργοποιούνται στο σώμα μας μηχανισμοί που προσπαθούν να αυξήσουν την πιθανότητα επιβίωσης.

Το Στρες της Ζωής

Ο ενδοκρινολόγος Hans Selye θεωρείται ως ο πρώτος που περιέγραψε το βιολογικό στρες. Το 1956 εξέδωσε το βιβλίο το “Το Στρες της Ζωής” όπου περιέγραψε τους ορμονικούς μηχανισμούς του στρες. Κατά την διάρκεια των πειραμάτων του ο Selye έκανε εγχύσεις από εκχυλίσματα οργάνων σε ποντίκια. Ανακάλυψε ότι η κάθε έγχυση προκαλούσε αλλαγές στις ορμονικές λειτουργίες των συγκεκριμένων ποντικιών. Αρχικά νόμιζε ότι ανακάλυψε μια νέα ορμόνη, στη συνέχεια όμως παρατήρησε ότι η έγχυση οποιουδήποτε τοξικού παράγοντα προκαλούσε πάντα την ίδια αντίδραση, ανεξάρτητα από το είδος εκχυλίσματος που χρησιμοποιούσε. Εντόπισε ότι εμφανίζονταν οίδημα (πρήξιμο, φλεγμονή) στα επινεφρίδια, ατροφία του θύμου αδένα και έλκος στο δωδεκαδάκτυλο και στο στομάχι.

Αυτή η ανακάλυψη μαζί με την παρατήρηση ότι ασθενείς με διαφορετικά νοσήματα παρουσιάζουν κοινά συμπτώματα τον οδήγησαν στην διατύπωση του όρου Στρες ως νοσογόνου παράγοντα. Σήμερα ο όρος Στρες έχει εισηχθεί στην πλειοψηφία των γλωσσών του κόσμου.

Στρες και Νόσος

Το έργο του Selye είναι ιστορικής σημασίας για την ιατρική γιατί μας επέτρεψε να κατανοήσουμε τον βασικό ορμονικό μηχανισμό πίσω από κάθε χρόνιο ή οξύ νόσημα. Ας δούμε όμως πως αυτό εφαρμόζεται στην πράξη. Πολλές φορές παρατηρούμε τους γονείς να προστατεύουν τα παιδιά από την κατανάλωση πολύ παγωμένου νερού ή αναψυκτικών για να μην κρυολογήσουν. Η έκθεση σε πολύ παγωμένα υγρά είναι στρεσογόνος παράγοντας για τις ανώτερες αναπνευστικές οδούς. Η απότομη πτώση της θερμοκρασίας μπορεί να ερεθίσει τον φάρυγγα ή τις αμυγδαλές μας με αποτέλεσμα να αρρωστήσουμε. Αν εκθέσουμε για παράδειγμα ολόκληρο το σώμα μας στο κρύο για μεγάλο χρονικό διάστημα και χωρίς την κατάλληλη προστασία, υπάρχει περίπτωση να αναπτύξουμε πυρετό ή και πνευμονία. Ένα άλλο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η μεταφορά ενός μεγάλου βάρους, το στρες αφορά στη μέση μας σε αυτή την περίπτωση και έτσι να εμφανίσουμε άλγος στην οσφύ (μέση), οσφυαλγία. Παρότι τα παραπάνω παραδείγματα ισχύουν και τα έχουμε κάποια στιγμή παρατηρήσει όλοι, είτε στον εαυτό μας είτε σε άλλους, έχουμε επίσης παρατηρήσει ότι δεν αρρωσταίνουμε κάθε φορά που συμβαίνει κάτι παρόμοιο και ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ανθεκτικοί σε σχέση με κάποιους άλλους ή και το αντίστροφο. Σε πρόσφατη έρευνα που ανακοινώθηκε από την Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS) οι ερευνητές μελέτησαν δύο ομάδες ατόμων που εκτέθηκαν εθελοντικά σε ιούς που προκαλούν το κοινό κρυολόγημα (ρινοιούς). Βρήκαν ότι η ομάδα που είχε προηγουμένως εκτεθεί σε χρόνιο στρες είχε σημαντικά μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσει φλεγμονή και να νοσήσει.Οι ερευνητές αναφέρουν ότι η έκθεση σε χρόνιο στρες προκαλεί αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης που με τη σειρά της επηρεάζει την ικανότητα του σώματος να ρυθμίσει την φλεγμονή. Η αλήθεια είναι ότι στη ζωή μπορεί να εκτεθούμε σε πολλαπλά στρες. Σωματική κούραση, κακή διατροφή, ακτινοβολίες, μικροοργανισμοί και συναισθηματικές εντάσεις επικαλύπτονται μεταξύ τους ως στρεσογόνοι παράγοντες. Η φυσική μας κατάσταση σε συνδυασμό με τα στρες που προκύπτουν ανά πάσα στιγμή συνθέτουν την τελική εικόνα της υγείας μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε

Όσο καλύτερη η κατάσταση της υγείας μας τόσο δυσκολότερο είναι να αναπτύξουμε νόσο.Όταν το σώμα μας λειτουργεί όσο πιο κοντά γίνεται στην ιδανική του κατάσταση τόσο πιο αποτελεσματικά μπορεί να διαχειριστεί το στρες.Το σώμα μας για να λειτουργήσει σωστά χρειάζεται 5 ζωτικούς παράγοντες:

Οξυγόνο

Νερό

Μακροθρεπτικά συστατικά (Λίπη, Υδατάνθρακες, Πρωτεϊνες)

Μικροθρεπτικά συστατικά (Βιταμίνες, Μεταλλικά Στοιχεία, Αμινοξέα, Αντιοξειδωτικά, Ένζυμα)

Άσκηση

Η επάρκεια στα παραπάνω μπορεί να εξασφαλίσει μια ομαλή λειτουργία και να βελτιώσει την απάντηση στο στρες.Μέχρι πρόσφατα θεωρούσαμε όλα τα παραπάνω δεδομένα. Ζούμε όμως σε ένα περιβάλλον που σταδιακά απομακρύνεται από το φυσιολογικό και τίποτα πλέον δεν είναι αυτονόητο. Είναι τόσες οι αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί σε αυτό το μικρό διάστημα που αρχίζουν να αλλοιώνουν την εικόνα του περιβάλλοντος και της τροφής μας. Όταν αλλάζει η λειτουργία του ίδιου του πλανήτη δεν μπορούμε να περιμένουμε αυτό να μας αφήσει ανεπηρέαστους.Το ανθρώπινο σώμα είναι σχεδιασμένο να λειτουργεί σε πολύ καθορισμένες συνθήκες θερμοκρασίας, τροφής, συγκέντρωσης οξυγόνου, γεωμαγνητικής ακτινοβολίας, βαρυτικών πεδίων κ.ο.κ. Οποιεσδήποτε διαφοροποιήσεις στα παραπάνω είναι πηγή στρες και πιθανή αιτία νόσου.

Η άφθονη πρόσληψη νερού

Η άσκηση

Η κατανάλωση βιολογικών τροφών που δεν έχουν υποστεί βιομηχανική επεξεργασία, εξασφαλίζοντας υψηλή θρεπτική αξία

Η κάλυψη των ελλειμμάτων σε μικροθρεπτικά συστατικά

είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη καλής υγείας.

Είναι σημαντικό στα παραπάνω να λάβουμε υπόψη μας και τη στάση μας προς τη ζωή. Η ψυχική μας διάθεση επηρεάζει άμεσα την λειτουργία του ενδοκρινικού μας συστήματος. Οι σκέψεις μας δημιουργούν συναισθήματα και αυτά με τη σειρά τους μεταφράζονται σε ορμονικές εκκρίσεις. Η θλίψη, ο φόβος, η οργή, η αδιαφορία η χαρά η ευθυμία προκαλούν διαφορετικές ορμονικές εκκρίσεις. Δεν είναι βέβαια εύκολο να ελέγξουμε τα συναισθήματα μας, μπορούμε όμως πιο εύκολα να ελέγξουμε τις σκέψεις μας. Αυτά που διαβάζουμε, αυτά που ακούμε, οι άνθρωποι που επιλέγουμε να είναι στη ζωή μας επηρεάζουν αυτά που σκεφτόμαστε. Αποφύγετε για 2 εβδομάδες οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. Προσπαθήστε να λαμβάνετε και να μεταφέρετε καλές ειδήσεις και να εκφράζετε θετικά σχόλια. Παρατηρείστε την ψυχική σας διάθεση να αλλάζει ριζικά. Ζούμε σε μια εποχή που άνθρωπος και η τεχνολογία μπορούν να καταστρέψουν και να βοηθήσουν σε τέτοιο βαθμό όσο ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η συνολική εικόνα στη ζωή μας και στη κοινωνία δεν είναι κάτι το ακαθόριστο, αποτελείται από τις ενέργειες του καθενός από εμάς. Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάμε τις αλλαγές που μπορούμε να επιφέρουμε στη ζωή μας και στη ζωή των γύρω μας ξεκινώντας από αυτά που μπορούμε να επηρεάσουμε. Δεν έχει σημασία πόσο μικρό μπορεί να είναι αυτό που μπορείτε να βελτιώσετε.Ξεκινήστε να κάνετε κάτι για την υγεία σας σήμερα.

*Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου UNI.NA. Federico II

Ειδικός στα Χρόνια Νοσήματα και στις Διαταραχές του Μεταβολισμού

American College for the Advancement in Medicine