Στρατηγός Θεόκλητος Ρουσάκης. Ένας λόγιος και φλογερός πατριώτης Επίτιμος Διοικητής του Β΄ΣΣ

Ένας φίλος από τα παλιά βρέθηκε το βράδυ της Πέμπτης 19^ης Απριλίου στη Νάουσα για να τιμήσει τον ποιητή Δημήτρη Μπρούχο, με τον οποίο συνεργάστηκε πολλές φορές στα δυο χρόνια διοίκησης του Β΄ΣΣ. Πρόκειται για τον Ανγο εα και Επίτιμο Διοικητή του Β΄ΣΣ κ. Θεόκλητο Ρουσάκη, ο οποίος στην 15λεπτή ομιλία του με θέμα «η πειθαρχία και υπέρβαση στην ποίηση του Δ .Μπρούχου» απέδειξε ότι πέραν του άριστου του χαρακτήρα του και του λαμπρού στρατιωτικού καριέρας, είναι και ένας μοναδικός λόγιος και άνθρωπος των γραμμάτων. Εκπληκτική και μεστή η παρουσία της ποίησης του κ. Μπρούχου από τον Στρατηγό, ο οποίος συγκίνησε τους παρόντες όταν μίλησε με τον φλογερά πατριωτικό του λόγο για την πατρίδα. « Αυτό που μας ενώνει στην πραγματικότητα και μας
έκανε να μαζευτούμε εδώ σήμερα, τιμώντας τον ποιητή που έγραψε για τους αγώνες των Ναουσαίων, είναι η αγάπη για την πατρίδα μας . Αυτή την πατρίδα που  καταντήσαμε τα τελευταία χρόνια να την αποκαλούμε κράτος ψυχρά κράτος. Για αυτή την πατρίδα οι πατεράδες και οι παππούδες μας πέσανε με το σπαθί στο χέρι είτε για να την απελευθερώσουν, είτε για να την κρατήσουν ελεύθερη» είπε ο Στρατηγός.

Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία του κ. Ρουσάκη.

 «ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Δ.Ι.ΜΠΡΟΥΧΟΥ»

Καταρχήν θα ήθελα να πω ότι είμαι ιδιαίτερα ευτυχής σήμερα που μου δίδεται η  ευκαιρία , σε μια τόσο σημαντική εκδήλωση για την πόλη να πω δύο λόγια από καρδιάς , για την ποίηση του Δ. Μπρούχου και πιο συγκεκριμένα για το έργο του, που είναι αφιερωμένο στο συγκλονιστικό γεγονός του Χαλασμού της Νάουσας.

Ένα έργο που συνέδεσε πλέον άρρηκτα το όνομα του ποιητή με την πόλη δια βίου. Επιπρόσθετα θα μου επιτρέψετε να πω ,ότι η παρουσίαση του έργου αυτού στη Νάουσα πριν από 2 χρόνια, σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση, ήταν και η ευκαιρία της προσωπικής μου γνωριμίας  με τον ποιητή. Και έκτοτε ημέρα με την ημέρα η σχέση, ο θαυμασμός και η εκτίμησή μου στο πρόσωπό του, ως άνθρωπο και ως δημιουργό, μεγαλώνει και βαθαίνει όλο και περισσότερο, ώστε αβίαστα να μπορώ να πω σήμερα ότι η φιλία του με τιμά πραγματικά  ιδιαίτερα.

Η συγκίνησή μου επίσης είναι μεγάλη, λόγω της ιδιαίτερης σχέσης που ανέπτυξα με το χώρο αυτό και τους υπέροχους ανθρώπους του , τα τελευταία 2 χρόνια ως Διοικητής του Β΄ΣΣ, γεγονός που με έκανε να αισθάνομαι πολύ ευαίσθητος όχι μόνο με  τη σύγχρονη τοπική κοινωνική ζωή  αλλά και με την πλούσια ιστορία και παράδοσή της, που χρονολογικά χάνονται στο βάθος του παρελθόντος χρόνου.

Χαλασμός της Νάουσας,1822μΧ., ελληνική ραψωδία ,ποιητής Δ. Μπρούχος.

 Ένας άνθρωπος που με το ιδιαίτερο ποιητικό του ταλέντο και την ευαισθησία που τον διακρίνει, έκανε τον Χαλασμό της Νάουσας ποίημα  και έγινε η ιστορία τραγούδι,  που θα τραγουδά την αυτοθυσία για την πατρίδα, τον  ηρωισμό για την απόκτηση της ελευθερίας της Πατρίδος,   την αξία της υπέρτατης τιμής της πατρίδος και του Έλληνα, τη δόξα ,τη νίκη του φόβου του θανάτου , την ελληνίδα μάννα , σύζυγο και σύντροφο που το παράδειγμα της αυτοθυσίας της αποτελεί την ζωογόνο πηγή  στη διατήρηση της ράτσας μας.

Μας περιγράφει δηλαδή με ποιητικές εικόνες την ιστορική αλήθεια των γεγονότων και τις διαχρονικές αλήθειες της φυλής μας.

΄΄ Αν  αφαιρέσεις από την Ιστορία την αλήθεια , αυτό που μένει γίνεται ανώφελη και άχρηστη διήγηση ΄΄ είχε πει ο Πολύβιος.

«Ποίηση λοιπόν… Στη μακρινή χώρα της ψυχής, η τελευταία γωνιά του  κόσμου…» Κάπως έτσι θα μπορούσε να προσεγγίσει κάποιος καλύτερα την «Τέχνη των Εκλεκτών», αυτών, που έτυχαν του χαρίσματος της ενσυνείδητης ενόρασης: των ποιητών. Αυτών που αναζητούν μέσα από μία εσωτερική αντίληψη και μια μυθική ερμηνεία την αρμονία της ζωής. Ο μόνος τρόπος να συλλάβει κανείς τις συμμετρίες των στίχων, είναι η υπέρβαση. Δηλαδή, μια ουσιαστικότερη θεώρηση των καταστάσεων, όχι με την παραποίηση της πραγματικότητας ή την παραχάραξη της Ιστορίας, αλλά με το πρισματικό κοίταγμα της. Γιατί ποίηση είναι η βαθύτερη συνείδηση του ίδιου αυτού κόσμου, εκφρασμένη μέσα από μιαν ευαίσθητη μονάδα, τον ίδιο τον ποιητή, που ακολουθώντας την ατραπό της ενδοσκόπησης κατευθύνει  την κίνηση της από το προπατορικό αμάρτημα, σε μια πορεία προς το Φως.

Εργαλείο του ποιητή η γλώσσα που με τον άριστο χειρισμό και την ευαισθησία του Δ.Μπρούχου μετατρέπεται ,εκτός από ένα όργανο επικοινωνίας και σε ένα εργαλείο μαγείας και φορέας ήθους.Γιατί και αυτό είναι τελικά ποίηση, μια συνεχής πάλη με τη γλώσσα, την πιο παλιά και πιο πλούσια γλώσσα του κόσμου. Ο Οδ. Ελύτης είπε ακόμα και οι πιο μεγάλες ιδέες , οι πιο ευγενικές , οι πιο επαναστατικές, παραμένουν σκέτα άρθρα εάν δεν καταφέρει ο τεχνίτης να ταιριάσει τα λόγια του.

Μόνο τότε ένας στίχος μπορεί να φθάσει στα χείλη των πολλών , να γίνει κτήμα τους. Μόνο τότε μπορεί να έλθει ο συνθέτης να βάλει μουσική , να γίνουν οι στίχοι τραγούδι. Και για ένα τραγούδι ζούμε στο βάθος όλοι μας. Το τραγούδι που λέει τους πόθους και τους καημούς του καθενός μας . Γι΄αυτό η γλώσσα μας κουβαλάει επάνω της, εκτός από το ήθος που είπαμε παραπάνω και την ψυχή του λαού μας ,κι΄όλη την ιστορία μας δηλαδή τελικά όλοι τη γενιά μας. 

Η ποιητική διαδρομή του Δημήτρη Μπρούχου μέχρι σήμερα, μια διαδρομή που ξεκίνησε επίσημα (δηλαδή με την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής το 1977), πριν από 35 ακριβώς χρόνια, έχει αξιολογηθεί, έχει διακριθεί, έχει ανθολογηθεί, εν τέλει έχει αναγνω-ριστεί.

«Στο πέρασμα του χρόνου», ανα-σκαλεύοντας «Σκόρπιες θύμησες», νοσταλγώντας «Τα χρόνια της Νιότης», αναπολώντας «Χαμένα δειλινά», γνώρισε «Αθώρητες πολιτείες» και μετά από μια «Διαδρομή ονείρου», βρέθηκε στο «Νεκρό σημείο ή στην έβδομη νύχτα της καταστροφής». Εκεί μυήθηκε στην «Ασκητική θανά-του», βιώνοντας τις πολλές «Ωδίνες της Νύχτας», μέχρι να φτάσει στη «Νουμηνία» και να βρεθεί «Ανατολικά του Παντός».

Κι από εκεί πια, οδοιπόρος του ίδιου του είναι του και τροβαδούρος των μυστικών φωνών της ψυχής του, να συνομιλεί με τα «Λουλούδια του δρόμου», που γι αυτόν είναι ο κάθε χώρος, ο κάθε χρόνος, ο κάθε λόγος και το κάθε μεταδόσιμο αίσθημα.

Όπως θα καταλάβατε, χρησιμο-ποίησα τους τίτλους των ποιητικών του συλλογών, προκειμένου να σκιαγραφήσω απλώς τα «βήματα» στο ποιητικό του μονοπάτι.

Όμως , ας δούμε λίγο πιο βαθειά, τι είναι τελικά αυτό που μας ενώνει στην πραγματικότητα εδώ σήμερα και το εκφράζουμε με τη τιμή στον ποιητή που ύμνησε μεταξύ των άλλων με τον δικό του τρόπο το συγκλονιστικό γεγονός του Χαλασμού της Νάουσας το 1822;

Πιστεύω ότι είναι η αυθεντική και ανυπόκριτη αγάπη μας για την Πατρίδα . Μια Πατρίδα , που τα τελευταία χρόνια καταντήσαμε να την αποκαλούμε κράτος , που οι πατεράδες και οι παππούδες μας με το σπαθί και το τουφέκι στο χέρι πέσανε στα πεδία των μαχών είτε για να την ελευθερώσουν είτε για να την διατηρήσουν ελεύθερη.

Και επειδή η πράξη για τον ποιητή είναι ο λόγος, αισθάνομαι την ανάγκη να σταθώ με πνεύμα πιο αναλυτικό και πιο ενδοσκοπικό σ’ αυτό το κορυφαίο έργο του ποιητή που το εμπνεύστηκε απ’ την ιστορία αυτής της πόλης, της ηρωικής πόλης της Μακεδονίας, τη Νάουσα και στην οποία το αφιερώνει ταπεινά «Ο χαλασμός της Νάουσας, 1822 μ.Χ.-ελληνική ραψωδία». 

    Θα επαναλάβω τα λόγια του από την έντυπη αφιέρωση:

«Αφιερωμένο ταπεινά

στη Νάουσα,

πόλη της ηρωικής θυσίας

του μαρτυρικού οβολού

του διαχρονικού παραδείγματος

αξιοπρέπειας και περηφάνιας

του Γένους»

Έτσι  Δ. Μπρούχος παρέδωσε στη φυλετική μας μνήμη πριν από 2 περίπου χρόνια, τη Νάουσα και τους αγώνες και τις θυσίες των Ναουσαίων , πασχίζοντας να κλείσει μέσα στη ψυχή μας τις ψυχές όλων εκείνων των ανδρών,  γυναικών και παιδιών, που σφαγιάσθηκαν ΄΄που χαλάστηκαν΄΄, για να μας δείξει πόσο μοιάζουνε όλοι οι αγώνες των Ελλήνων από την αρχαία εποχή ίσαμε σήμερα για την λευτεριά , για την τιμή , για την αξιοπρέπεια και για την Πίστη μας πάνω απ΄όλα στον Ένα και αληθινό Θεό.

«Εν αρχή» του έργου, «ην… ο χώρος» και ιδού ο χώρος: Η Νάουσα! Σ ’αυτήν γίνεται εν προκειμένω, η κατάθεση ψυχής του ποιητή. Την πόλη την πάντα ζωντανή, με τους δρόμους ,τις πλατείες, τις εκκλησίες,  τις χαρακτηριστικές γωνιές της:

«Νάουσα, από τα δάκρυά σου δέντρα μεγαλώσαν

Νάουσα, για την τιμή σου οι λεβέντες σου ψηλώσαν».

Ο χρόνος; Άχρονος …

«Γη της Μακεδονίας

Του Σταγειρίτη Αριστοτέλη και του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Στις ρίζες του Βερμίου σταυρωμένη

Χτισμένη έτσι καθώς κι η Βασιλεύουσα

Τις μέρες σου, ο χρόνος τις υφαίνει»

Τι πλέον αθάνατο από τις παλιές και νέες διαδρομές της Ιστορίας στα χτίσματα και στα χαλάσματα ψυχών και σωμάτων!

Ο ποιητής ανιχνεύει με μοναδικό τρόπο, αποτυπώματα της «ικεσίας των αθώων», που το αίμα τους «έβαψε απόδειπνα» και της δόξας των ηττημένων, που έγιναν μονομιάς νικητές του φόβου, της δουλοπρέπειας, του εφησυχασμού, του βολέματος, ανοίγοντας το δρόμο της προσευχής στους επιζώντες:

«Αμούστακοι βλαστοί,

κρατήσανε στην άμυνα μαχαίρι

και ώριμοι αετοί,

εστήσανε του Χάροντα καρτέρι …»

«Απείθαρχες καρδιές,

που πάντα απροσκύνητες χτυπάνε

και πόνους κι απειλές

αντέχουνε χωρίς να μαρτυράνε …»

Και η προσευχή, δεν είναι παρά μια διαρκής σύγκρουση του «εγώ» με τα «θέλω». Ένα διαρκές αίτημα απόδοσης ελέους και δικαιοσύνης.

Έτσι, η πίκρα της μνήμης, γίνεται χαρά της σύλληψης του ωραίου και του αληθινού, αλλά και αγωνία της έκφρασης των ανείπωτων:

«Αυτοί που δόθηκαν πιστά στον Αγώνα γίναν λουλούδια

ή μοιάζουν με πέτρα που πάνω ποτέ της δεν πιάνει χορτάρι

Μισάνοιχτα στόματα που ξεστόμισαν

«ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»

Στίχοι πρωτοφανέρωτοι, ερωτικοί, λυρικοί και λυγμικοί συνάμα, αποδίδουν το ανθρώπινο στοιχείο:

«Ήσουν άστρο και ξωκλήσι

στο κρεβάτι μου γωνιά

τώρα ένα κυπαρίσσι

κι από γύρω παγωνιά

Ήσουν χρώμα, ήσουν ήχος

και η γλύκα στο φιλί

τώρα, ένας θλιμμένος στίχος

και κομμάτι από γυαλί»

Στίχοι που πετυχαίνουν να μας οδηγούν,  για να φτάσουμε σ΄αυτό που μας υπερβαίνει , δείχνοντάς μας μια δεύτερη πραγματικότητα , την αλήθεια πέρα από τις στρεβλώσεις που επιβάλλει η χρησιμοθηρική αντίληψη  για να δει κανείς μια άλλη Νάουσα , τη Νάουσα του επάνω κόσμου από την αθέατη πλευρά της.

Στίχοι που αναδεικνύουν την τραγικότερη και ενδοξότερη σελίδα της Ιστορίας του τόπου:

«Στη γέφυρα, στο Κιόσκι, στον Αη-Γιώργη και στ’Αλώνια

ή Λευτεριά ή Θάνατος, απόφαση ιερή.

Καρτερικά προσμένουνε τη λύτρωση τα χρόνια

μαράζι και απαντοχή κι αντίσταση σκληρή.

«Μ’ αυτά και μ’ άλλα άγιασε ο άμοιρος τούτος τόπος

με δυο λέξεις έγινε: ηρωικός χαμός.

Κάθε δεντρί και μια ψυχή,

της γης μας ειν’ ο πλούτος

Γεννιέται απ’ τη στάχτη του αυτός ο χαλασμός …»

Δώδεκα ποιήματα (στην πραγματικότητα δώδεκα ποιητικές ενότητες), καταφέρνουν να αναπλά-σουν τις σκέψεις σε έκφραση, την έκφραση σε αίσθημα, το αίσθημα σε βίωμα. Αυτό ακριβώς το στοιχείο της αμεσότητας, είναι που διακρίνει κανείς στην ποίηση του Δημήτρη Μπρούχου. Με απόλυτη πειθαρχία οι λέξεις γίνονται λόγος και ο λόγος συναίσθημα. Συχνά ελεγειακός, διαχειρίζεται τα θέματα του με τη γλώσσα της συγκίνησης, αναπλάθοντας τα «βαθύτερα» και «σημαντικότερα» με την ένταση και το χρώμα που μόνο η Ποίηση, η «βασιλίς των Τεχνών» μπορεί να πετύχει, αποκαλύπτοντας τις διαχρονικές αξίες:

«Προσοχή στο αιώνιο σαράκι,

στη διχόνοια, που αφήνει κενά

κι ένα άγρυπνο πάντα κεράκι

θα θυμίζει αυτό που πονά …»

«Κοιμήσου καρδιά μου, ξαγρύπνα καρδιά μου

                   μην ξεχνιέσαι,

κράτα μόνο βαθειά σου

τη χαμένη γενιά σου

                    μην αρνιέσαι

να κοιτάξεις τον κόσμο σαν μια θάλασσα

βαμμένη κόκκινη απ’ το αίμα …»

Ο διαρκής αγώνας για ελευθερία, για αξιοπρέπεια, για δικαιοσύνη (αν και πολλές φορές παραμένει αδικαίωτος), είναι «ο αγώνας ο καλός», που κάνει τον άνθρωπο να διακρίνεται και σ’ αυτή τη διάκριση, ο ποιητής βλέπει ευκρινέστερα την πίστη στο ιδανικό. Ως ενυπάρχουσα στη φύση έννοια, που η προσέγγισή της μέσα από ατραπούς πόνου, εγκαταλείπει το συμβατικό και στρέφεται στο μεγαλειώδες.

Αυτό το μεγαλειώδες, είναι ίσως η ουσία της ποιητικής σκέψης του Μπρούχου, εκείνη που αποκαλύπτει το θαυμάσιο και το θαυμαστό της ανθρώπινης ύπαρξης, όταν εκείνη αποφασίζει να σπάσει τα δεσμά της υποδούλωσης και της σκλαβιάς με όποια  μορφή αυτές κατά καιρούς εκδηλώνονται:

«Μολών λαβέ», η αιώνια απάντηση

Εκείνων που φυλάγουν Θερμοπύλες

Στα μαρμαρένια αλώνια η συνάντηση

κι οι Αρχάγγελοι κρατούνε γερά τις πύλες»

«Ελλάδα, που κρατάς ψηλά, περήφανη

το σύνθημα γι αντίσταση και πάλη

χίλια σπαθιά ας κραδαίνουν οι ανίκανοι

τριγύρω σου απ’ το άσκυφτο κεφάλι..»

Ο ποιητής , δεν χρησιμοποιεί απλώς τα μέσα του ,αλλά ζει και τις καταστάσεις που αυτά δημιουργούν, όταν μια φορά τα βάλει σε λειτουργία . Ζει αν θέλετε ,όχι πια ΄΄καταστάσεις ΄΄ αλλά την ΄΄ ποιητική κατάσταση ΄΄. Και τότε η ροή του ποιήματος αντιστρέφεται, χρησιμοποιεί τα αισθήματά μας το ποίημα για να θρέψει το σώμα του. Μας οδηγεί και οδηγείται από το δρόμο μιας δίβουλης σχέσης που αναπτύσσεται ανάμεσα στη δική μας ύπαρξη και στο δικό του γίγνεσθαι.

Στη «ραψωδία του χαλασμού», κυρίαρχο στοιχείο είναι η γυναίκα. Ως φύση, στη ροή του ποταμού Αράπιτσα και ως υπόσταση στο ρόλο της συντρόφου και μάνας.

«Η Αράπιτσα όλη δε φτάνει

να ξεπλύνει τις τόσες πληγές

και τι θαύμα ο Θεός πια να κάνει

ν’ ακυρώσει τις τόσες σφαγές …»

«Γυναίκες, οι τραγικές κι αγέρωχες στη φρίκη

με λαμπερό το πρόσωπο να καίει σαν ήλιος

που παραμέρισε τα σύννεφα κι εσείστη

στην περηφάνια σας μπροστά η Οικουμένη …»

Το έργο του Δημήτρη Ι. Μπρούχου «Ο Χαλασμός της Νάουσας-1822 μ.Χ., ελληνική ραψωδία», θεωρώ ότι  είναι ένα ποιητικό έργο γνήσιο, ελληνικό, τέτοιο που καταξιώνει τη «λέξη», ειδικά σήμερα που όλα απαξιώνονται και όλα λοιδορούνται.

Αν ωστόσο η μελωδία, ο ρυθμός και η αρμονία των στίχων που απορρέουν από μια εσωτερική πειθαρχία, δηλώνουν με ποιητικές εικόνες το «Ιδεώδες» και Ιδεώδες είναι το στοιχείο της υπέρβασης που συγκινεί και αναμορφώνει, τότε βέβαια δεν είναι δυνατόν να υπάρξει μεγαλύτερη συγκίνηση από το δίδαγμα ζωής μιας ποιητικής ψυχής:

«Σ’ αυτόν το τόπο τον ιερό

δεν πρέπουν δάκρυα και κουβέντες.

Πάντα θα σέρνουν το χορό

Γυναίκες, που’ μοιαζαν λεβέντες …»

«Λαός Ανέστη! Ελλάς Ανέστη!

Χίλιοι διακόσιοι και σαράντα ένας

Που αγωνιστήκανε σαν να’ ταν Ένας!

Ελλάς Ανέστη! Λαός Ανέστη!

Χίλιοι διακόσιοι και σαράντα ένας

Πίστη Χριστού ομολόγησαν και  ήταν όλοι Ένας! …»

Σας ευχαριστώ

Θεόκλητος Ρουσάκης

Αντγος (εα)

Επίτιμος Διοικητής Β΄ΣΣ