Ο Άνθρωπος που θα Σταματήσει το Χρόνο". Γράφει ο Δρ. Δημήτρης Τσουκαλάς*

Αυτός είναι ο τίτλος του άρθρου του PopularScience Αυγούστου που πρόκειται να κυκλοφορήσει σήμερα στις ΗΠΑ. Αναφέρεται στον Bill Andrews,τον μοριακό βιολόγο που ανακάλυψε το ένζυμο της αθανασίας, την τελομεράση. Το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής του 2009 βασίστηκε στις ανακαλύψεις του Άντριους.

 Στα πλαίσια των δικών μου ερευνών έτυχε να γνωριστώ πριν από μερικά χρόνια προσωπικά με τον Μπιλ Άντριους. Χτες έλαβα ένα email του, όπου μου ανέφερε ότι σήμερα θα δημοσιευτεί στην Αμερική ένα

αφιέρωμα για τον ίδιο και την δουλειά του στο γνωστό επιστημονικό περιοδικό PopularScience.

 Ο Μπιλ Άντριους είναι ένας από τους σημαντικότερους ερευνητές στην βιοτεχνολογία σήμερα. Είναι ο άνθρωπος που ανακάλυψε την αυξητική ορμόνη, την ερυθροποιητίνη, την τελομεράση και 20 ακόμα από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις της σύγχρονης βιοτεχνολογίας.

 Το σημαντικό όμως δεν αυτά που έχει ανακαλύψει αλλά αυτά που προτίθεται να ανακαλύψει. Ο διάσημος αυτός ερευνητής έχει αφιερώσει την ζωή του στο να θεραπεύσει το γήρας. Το αξιοσημείωτο στην συγκεκριμένη δήλωση είναι ότι δεν έρχεται από έναν θεωρητικό βιολόγο, όπως ο διάσημος φίλος του Aubrey de Grey από το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, που τραβάει σταθερά την προσοχή των ΜΜΕ με υποθέσεις που ισορροπούν ανάμεσα στην επιστήμη και στην επιστημονική φαντασία. Έρχεται από έναν από τους κορυφαίους μοριακούς βιολόγους ερευνητές της εποχής μας, τον άνθρωπο που νίκησε στο νήμα το ΜΙΤ με την ανακάλυψη της τελομεράσης την δεκαετία του 1990.

 Οι ανακαλύψεις του Άντριους μας επέτρεψαν να κατανοήσουμε το βιολογικό ρολόι που ρυθμίζει την έλευση του γήρατος. Μέχρι το 1950 η ιατρική προσέγγιζε την έκπτωση των σωματικών λειτουργιών στο χρόνο, μέσα από το πρίσμα των ασθενειών του γήρατος. Νομίζαμε δηλαδή ότι οι ασθένειες προκαλούν την φθορά και το γήρας. Σταδιακά όμως μέσα από την έρευνα των φυσικών επιστημών και της μοριακής βιολογίας αρχίσαμε να βλέπουμε το ίδιο το γήρας ως μια αυτόνομη νοσολογική οντότητα.

 Σήμερα πλέον πιστεύουμε ότι το γήρας δεν προκαλείται από την φθορά του χρόνου αλλά είναι προγραμματισμένο στο DNA μας. Οι κακές συνήθειες και ένας ανθυγιεινός τρόπος ζωής απλά επιταχύνουν αυτό το γεγονός.

 Αν οι ελεύθερες ρίζες ήταν ο κύριος λόγος που προκαλεί το γήρας, θα έπρεπε τότε να παρατηρούμε πολύ μεγάλες αποκλίσεις στην ταχύτητα με την οποία γερνάει ένα σώμα. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι στο 95% των περιπτώσεων μπορούμε να προσδιορίσουμε με απόκλιση 5 ετών την ηλικία ενός ανθρώπου, ανεξάρτητα από τον τρόπο ζωής που κάνει.

 Σύμφωνα με τον Άντριους ένας υγιεινός τρόπος ζωής σε συνδυασμό με τις ανακαλύψεις που αφορούν το βιολογικό μας ρολόι μπορούν να οδηγήσουν τον άνθρωπο στο να ζει 150 χρόνια και να του δώσουν την ευκαιρία να επωφεληθεί από τις ανακαλύψεις που θα ακολουθήσουν και θα αφορούν και επιπλέον μηχανισμούς του γήρατος.

Είναι το γήρας αναστρέψιμο;

Το επόμενο ερώτημα που προκύπτει είναι αν θα μπορούσε να αναστραφεί το γήρας. Θα ήταν βιολογικά εφικτό να γυρίσουμε πίσω το βιολογικό ρολόι και να κάνουμε έναν οργανισμό νεώτερο από ότι είναι, ή το μόνο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι το σταμάτημα η καθυστέρηση του;

 Ένας ερευνητής του Χάρβαρντ και συνεργάτης του Άντριους ο Ρον ΝτεΠίνιο ξεκίνησε δύο σειρές πειραμάτων σε ποντίκια για να διαπιστώσει αν αληθεύει η παραπάνω υπόθεση. Χρησιμοποίησε γενετικά τροποποιημένα ποντίκια στα οποία μπορούσε να απενεργοποιεί ή να ενεργοποιεί την τελομεράση χορηγώντας τους μια συνθετική ουσία.

 Στην πρώτη μελέτη με την απενεργοποίηση της τελομεράσης τα ποντίκια εμφάνισαν σημάδια που θα εμφάνιζε ο άνθρωπος σε ηλικία 80-90 ετών, έντονες ρυτίδες στο δέρμα, εντερικά προβλήματα, ατροφία εγκεφάλου. Όταν ενεργοποιήθηκε και πάλι η τελομεράση σε αυτά τα ποντίκια οι ιστοί τους επανήλθαν σε νεαρή κατάσταση μέσα σε ένα μήνα. Τα αποτελέσματα των μελετών του ΝτεΠίνιο δημοσιεύτηκαν πέρυσι στο Nature και έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα παγκόσμια.

 Ενώ ο ΝτεΠίνιο ανέμενε να σταματήσει ή να καθυστερήσει τον ρυθμό έλευσης του γήρατος, αυτό που ανακάλυψε ήταν η απόδειξη ότι ένας ζωντανός οργανισμός μπορεί να γυρίσει πίσω στο χρόνο.

 Αν αναλογιστούμε ότι οι πλειοψηφία των χρόνιων παθήσεων όπως της καρδιάς, ο καρκίνος, ο διαβήτης, τα αρθριτικά που απειλούν την ζωή μας, συνδέονται άμεσα με το γήρας, τότε η έρευνα και οι ανακαλύψεις που συνδέονται με την θεραπεία του γήρατος μας επιτρέπουν να ελπίζουμε σε ένα μέλλον με περισσότερη διάρκεια ζωή αλλά και περισσότερη υγεία.    

Το Ερευνητικό Κέντρο του Άντριους στην Νεβάδα

Πριν από μερικούς μήνες, επισκέφτηκα το ερευνητικό κέντρο του Μπιλ Άντριους στο Ρήνο της Νεβάδα. Πρόκειται για έναν χώρο όπου επιστήμονες και μηχανήματα λειτουργούν ασταμάτητα με ένα σκοπό. Η ομάδα του Άντριους έχει ως στόχο να εντοπίσει ουσίες, τεχνητές ή φυσικές, που ενεργοποιούν την τελομεράση. Ειδικά ρομπότ σκανάρουν εκατοντάδες ενώσεις 24 ώρες το 24ωρο.

 Η πρώτη ένωση που ενεργοποίησε το ένζυμο της αθανασίας εντοπίστηκε το 2006 μετά από 57.684 προσπάθειες! Σήμερα έχουν εντοπιστεί γύρω στις 40 χημικές ενώσεις που όμως θα χρειαστούν πάνω από 15 χρόνια για να περάσουν μέσα από τις διαδικασίες έγκρισης του FDA.

 Παράλληλα ο Μπιλ και η ομάδα του βρίσκονται πολύ κοντά στην παρασκευή φυσικού συμπληρώματος που θα ενεργοποιεί την τελομεράση. Πρόκειται για ένα μείγμα φυσικών ουσιών που βρέθηκε ότι ενεργοποιούν την τελομεράση.

 Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι θα χρειαστεί να διανύσουμε πολύ δρόμο ακόμη προτού νικήσουμε το γήρας. Μπορεί πράγματι να χρειαστούν πολλά χρόνια ακόμη και αρκετές επιπλέον ανακαλύψεις για την ολοκληρωτική επίλυση του προβλήματος, το εντυπωσιακό όμως είναι ότι όσο μακριά και αν βρίσκεται αυτό το σημείο, έχει πλέον αρχίσει να διαφαίνεται στο ορίζοντα! 

Dr. Δημήτρης Τσουκαλάς
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου UNI.NA. Federico II
Ειδικός στα Χρόνια Νοσήματα και στις Μεταβολικές Διαταραχές 
American College for the Advancement in Medicine