Τα ποιήματά μου «Εκατόφυλλα» και «Ήρθε και το φεγγάρι» ανήκουν στην ρομαντική ποίηση. Το λογοτεχνικό ρεύμα του ρομαντισμού του 18ου αιώνα επεκτάθηκε και σε άλλες εκφάνσεις του πολιτισμού και στις εικαστικές τέχνες, όπως η ζωγραφική. Ο πίνακάς μου της σημερινής φωτογραφίας ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία και είναι εμπνευσμένος από τα ποιήματα αυτά. Πρόκειται για ακουαρέλα 70χ50 εκατοστά. Έγραψα τα ποιήματα ανακαλώντας τις παιδικές μνήμες από «τα ροζ τριαντάφυλλα τα εκατόφυλλα». Τότε που η Νάουσα είχε ακόμη τα επιφανειακά «αγώγια», τουλάχιστον στην νότια πλευρά της Αράπιτσας. Στην οδό Αριστοτέλους και μέχρι το γήπεδο και το «Μαντρί» τα καλοκαίρια ξυπόλητοι τσαλαβουτούσαμε στ’ αυλάκια και κάθε τόσο κοβόμασταν από γυαλιά. Αλλά συνεχίζαμε απτόητοι. Σε πολλά σημεία τα αυλάκια περνούσαν μέσα από τα σπίτια και τους κήπους. Την Άνοιξη πότιζαν τα τριαντάφυλλα και το φθινόπωρο τα χρυσάνθεμα των αυλών. Ο δάσκαλος μας έβαζε να ψάξουμε φύλλα και άνθη και τρέχαμε από κήπο σε κήπο, για να φτιάξουμε το ανθολόγιο με τα αποξηραμένα φύλλα και άνθη ανάμεσα στις σελίδες του παλιού βιβλίου. Σημειώναμε σε ποιο φυτό ανήκουν, το γνωστό φυτολόγιο-βοτανολόγιο που έφτιαχναν οι μαθητές σε ολόκληρη την Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο. Ο αείμνηστος δάσκαλος Αλέκος Ζαχαριάδης μας έμαθε γράμματα. Αλλά όχι μόνο. Το πείραμα και η επαφή με τη φύση της πόλης μας έδειξαν τα μονοπάτια που οδηγούν στην Ιστορία μας, στους κήπους του Μίδα. Πολλά γράφτηκαν για τη χωροθέτησή τους. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ήταν δίπλα στον Αλιάκμονα, άλλοι δίπλα στον Τριπόταμο, άλλοι στην Αράπιτσα (Ισβόρια-Όλγανος) και άλλοι στα Πιέρια ή στο Πάϊκο. Εκείνο που δεν μπορώ να φανταστώ είναι κήποι χωρίς τον ανθρώπινο παράγοντα. Χωρίς το λαϊκό στοιχείο, τη λαϊκή παράδοση, τη λαϊκή κληρονομιά. Τα αυτοφυή άγρια ευωδιαστά τριαντάφυλλα πάντα βελτιώνονται και γίνονται εντυπωσιακότερα, γιατί αγριοτριανταφυλλιές υπήρχαν και υπάρχουν παντού, δεν θα μπορούσαν όμως να εντυπωσιάσουν. Ο ιστοριογράφος Ηρόδοτος (484-420 π.Χ) αναφέρεται σε εξηντάφυλλα ευωδιαστά τριαντάφυλλα στην κοιλάδα κάτω από το όρος Βέρμιον στους κήπους του Μίδα (7ος π.Χ. αιώνας) που ποτίζονται από τα δροσερά νερά της πηγής.
Ο ξάδελφός μου Νίκος Παπαστεργίου γνωρίζει όλα τα χωράφια του Γιαννακοχωρίου, όλους τους ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές. Γι’ αυτό είναι και «δείκτης» των ΕΛΓΑ. Μου έλεγε ότι είναι πάρα πολλοί αγρότες-ιδιοκτήτες από την Νάουσα.
-Δεν χρειάζεται να ξέρεις. Αν δεις τριανταφυλλιές φυτεμένες στην άκρη του χωραφιού, πρόκειται για χωράφι Ναουσαίου.
Ο κάτοικος του αστικού ιστού της Νάουσας το έχει στο DNA του, είναι η παράδοση που κληρονόμησε της καλλιέργειας της τριανταφυλλιάς που ξεκινάει από τους κήπους του Μίδα. Άρα οι κήποι θα πρέπει να τοποθετηθούν κοντά στην πόλη της Νάουσας. Τα «Ισβόρια», η Σχολή του Αριστοτέλη, η Αρχαία Μίεζα είναι ο «φυσικός» τους χώρος. Ίσως υπάρξει αντίλογος ότι η Βουλγαρία έχει καταπληκτικούς ευωδιαστούς ροδώνες, η Αγγλία έχει φυτώρια τριανταφυλλιάς εκπληκτικών ποικιλιών και υβριδίων και γενικά καλλιεργείται σε ολόκληρο τον κόσμο και ότι το τριαντάφυλλο έχει αγαπηθεί όσο κανένα άλλο άνθος από ολόκληρο τον πληθυσμό της γης. Δεν μπορώ να φέρω αντίρρηση σ’ αυτά, αλλά εδώ μιλάμε για τον 7ο π.Χ. αιώνα, όταν τα Σλαβικά φύλα δεν είχαν περάσει τον Δούναβη, δεν είχαν κατέβει στη Βαλκανική (η κάθοδος άρχισε μετά το 602 μ. Χ.), η δε Αγγλία δεν είχε ακόμη καν πολιτισμό και κατά συνέπεια δεν έμειναν γραπτές ιστορικές πηγές. Ο Ηρόδοτος είναι Έλληνας Ιστορικός από την Αλικαρνασσό και χωροθετεί με μεγάλη σαφήνεια τον χώρο των κήπων του Μίδα.
Γράφει ο Ηρόδοτος : οἱ δὲ (Τημενίδαι) ἀπικόμενοι ἐς ἄλλην γῆν τῆς Μακεδονίης οἴκησαν πέλας τῶν κήπων τῶν λεγομένων εἶναι Μίδεω τοῦ Γορδίεω, ἐν τοῖσι φύεται αὐτόματα ῥόδα, ἓν ἕκαστον ἔχον ἑξήκοντα φύλλα, ὀδμῇ τε ὑπερφέροντα τῶν ἄλλων. [8.138.3].
“Φύεται αυτόματα ρόδα”, άρα αυτοφυή. Η Μακεδονική γη είναι γεμάτη από αυτοφυείς τριανταφυλλιές, όχι όμως εξηντάφυλλες.
Ο Μίδας, ο βασιλιάς της Φρυγίας, γιος του Γόρδιου και της Κυβέλης, μπορεί να είχε πλούτη, ό,τι άγγιζε να γινόταν χρυσός, αλλά δεν γινόταν κήπος με τριαντάφυλλα. Άρα συμπεραίνω ότι επρόκειτο για ολόκληρη πόλη (Μίεζα) την οποία διέσχιζαν τα ρυάκια και πότιζαν τους κήπους και τις αυλές με τα τριαντάφυλλα με το ευωδιαστό άρωμα, μετά τον εποικισμό των Τημενιδών αλλά και μετά τη δημιουργία της Μίεζας. Θα δεχτώ ότι τα αυτοφυή εξηντάφυλλα τριαντάφυλλα εκμεταλλεύτηκαν και βελτίωσαν οι κάτοικοι της Μίεζας.
«ἐν τούτοισι καὶ ὁ Σιληνὸς τοῖσι κήποισι ἥλω, ὡς λέγεται ὑπὸΜακεδόνων. ὑπὲρ δὲ τῶν κήπων ὄρος κεῖται Βέρμιον οὔνομα, ἄβατον ὑπὸ χειμῶνος. ἐνθεῦτεν δὲ ὁρμώμενοι ὡς ταύτην ἔσχον, κατεστρέφοντο καὶ τὴν ἄλλην Μακεδονίην. [8.139.1] ἀπὸ τούτου δὴτοῦ Περδίκκεω Ἀλέξανδρος ὧδε ἐγένετο·».
Κατά το πρότυπο της Μίεζας συνέχισε την παράδοση η Νάουσα. Χαρακτηριστικός ο «ποιητικός διάλογος» του Γάλλου πρόξενου στα Γιάννενα Φρανσουά Πουκεβίλ, πραγματικός ή φανταστικός «συγγραφική αδεία», όταν βρέθηκε στην πόλη της Νάουσας στα ταξίδια του και τις περιηγήσεις από την Ήπειρο μέχρι την Πελοπόννησο. Ήταν φιλοξενούμενος με την παρέα του σε σπίτι Ναουσαίας οικοδέσποινας. Διαβάζω από το θαυμάσιο βιβλίο για την Ιστορία της Πόλης μας του Θωμά Μπλιάτκα :
Νάουσα, Νιάουστα
Augusta, Agoustos, Njausta, Neagus, Agostos, Naoussa, Negusa, Niausa,Niaousa, Negus Από την ίδρυση μέχρι και το ολοκαύτωμά της (1383-1822):
«…Ανακαλύψαμε στον κήπο κάτω από τη σκιά ένα τριαντάφυλλο το οποίο προκαλεί το θαυμασμό των φίλων μου. Το άρωμά του μας μεθάει. Ο γιατρός το κόβει, του το παίρνω από τα χέρια και το προσφέρω στην οικοδέσποινα λέγοντας της :
- Σ’ εσάς, όμορφη «οικοδέσποινα» πρέπει να ανήκει αυτό το λουλούδι.
- Όχι, φωνάζει ο γιατρός, δεν προσφέρουμε ένα τριαντάφυλλο σε ένα άλλο τριαντάφυλλο.
- Αντιθέτως, λέει ο Σοφός, πρέπει να αποδίδουμε στον Καίσαρα αυτά που ανήκουν στον Καίσαρα.
- Χίλια ευχαριστώ κύριέ μου, λέει παίρνοντας το τριαντάφυλλο, αλλά σας βεβαιώνω ότι είναι σαν όλα τα τριαντάφυλλα, τσιμπάει.
- Αναμφίβολα κυρία, αλλά επιτρέψτε μου να σας θυμίσω ότι κάθε τριαντάφυλλο ζει όσο ένα πρωινό.
- Του αρκεί ένα πρωινό για να τσιμπήσει ό,τι το αγγίζει… Λέγοντας αυτά τα λόγια η γυναίκα πλησιάζει το τριαντάφυλλο στο πρόσωπό μου και ξεσπά σε γέλια».
Έξυπνοι διάλογοι με χιούμορ και ρομαντισμό, αληθινοί ή φανταστικοί του συγγραφέα, είναι βέβαιο ότι ξεκινάν από το τριαντάφυλλο με το μεθυστικό άρωμα που κόβει η παρέα από τον κήπο του σπιτιού. Το μεθυστικό άρωμα των τριαντάφυλλων ήταν αυτό που έκανε εντύπωση στον περιηγητή. Αυτό ήταν η αφετηρία για τα λογοτεχνικά παίγνια. Συνέβαλε βέβαια και η απαστράπτουσα και ακτινοβολούσα ομορφιά της Ναουσαίας. Αλλά αποτελεί και μια γραπτή μαρτυρία για τους κήπους της Νάουσας στην εποχή της Τουρκοκρατίας. Το DNA αποτελεί μιαν «αλυσίδα».
Οι γυναίκες της Νάουσας είχαν μια κατάλευκη ντελικάτη επιδερμίδα, που οφείλονταν στον βαθύ ίσκιο κάτω από τον οποίο ζούσαν και την υγρασία του κλίματος της Νάουσας με τα αγώγια που περνούσαν μέσα από τα σπίτια και τους κήπους.
Μετά από όλα αυτά κοιτάξτε πάλι τον πίνακα.
Αν θέλετε να διαβάσετε τα παραπάνω ποιήματά μου, εκτός από τα φιλόξενα «Έπεα Πτερόεντα» έχουν δημοσιευτεί και στις ηλεκτρονικές εφημερίδες και ιστότοπους «inveria.gr”, “Naoussanews.gr” “Faretra.info” “inaoussa.gr” κ.α.
Γιώργος Πολάκης
Πρώην δήμαρχος Ηρωϊκής Πόλης Νάουσας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου