H ιστορία του σχολείου του Αγίου Μηνά. Επετειακά σημειώματα. Γράφει ο Μανώλης Βαλσαμίδης

2) Τα σχολεία στην μετεπαναστατική Νάουσα.

1822 – 1830. Κάποιοι Ναουσαίοι, σκιές, κινούνται στην πόλη με ορμητήριο έναν «μαχαλά», στον οποίο σωρεύονταν χρόνο με το χρόνο κι άλλοι Ναουσαίοι μετά τη μεγάλη καταστροφή. Έχτιζαν, εκεί, σπίτια, το ένα επάνω στο άλλο, στα μπατάνια, πέρα από το ποτάμι, εκτός πόλεως, εφαλτήριο για εισπήδηση στην πόλη. Η μέσα πόλη θα κατοικηθεί με απόφαση του Σουλτάνου από Τούρκους, θα Τουρκέψει. 1830. Δίνεται αμνηστία. Η πόλη δειλά - δειλά αρχίζει να ξαναζεί. Τότε για πρώτη φορά οι Ναουσαίοι καταλαβαίνουν τι θα πει να είναι κανείς ραγιάς. Αφέντης στη Νάουσα είναι η Τουρκική Κοινότητα και οι εις βάρος των Ναουσαίων ενέργειες των Τούρκων καθημερινές, ακραία εξευτελιστικές.  Ένας δυναμικά ευεργετικός για τη Νάουσα Δεσπότης, ο Μητροπολίτης Βεροίας και Ναούσης Διονύσιος, μάχεται για τα δίκαια της Χριστιανικής Κοινότητας και περιορίζει τα

δικαιώματα των Τούρκων στη δική τους Κοινότητα, προκαλώντας μέσω του Πατριαρχείου Σουλτανικό Φιρμάνι. Το φιρμάνι περισώθηκε, υπάρχει. Είναι το πρώτο βήμα που κάνει η Νάουσα για τη νομική και ουσιαστική σύμπηξη Χριστιανικής Κοινότητας στην πόλη. Γρήγορα η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα της Νάουσας στάθηκε στα πόδια της, ξεκίνησε ορθώνοντας Ναούς και σχολεία. Πίστη και Γνώση. Τα ιδανικά του Ελληνισμού, οι βράχοι θεμελίωσης της επιβίωσής του. Τα πρώτα μαθήματα γίνονται σε ενοικιαζόμενους ιδιωτικούς χώρους. Με τη μεσολάβηση του Πατριαρχείου και με άδεια Σουλτανική χτίζονται δύο σχολεία εκ βάθρων. Είναι το Αρρεναγωγείο στον Άγιο Θεοφάνη, και το Παρθεναγωγείο και η Ελληνική σχολή στον Αγια-Σωτήρη. Το Αρρεναγωγείο λέγεται και Σχολείο του Νικολάου Ζαφείρη ή Χατζή – Κουρκούτα, που είναι ο δωρητής του. Σε αυτά τα κτίρια και σε κάποια επίσης ενοικιαζόμενα σπίτια στεγάζονται έξι σχολεία. Τετρατάξιο Αρρεναγωγείο, όπως είπαμε στον Άγιο Θεοφάνη, τετρατάξιο Παρθεναγωγείο, στον Αγιασωτήρη, δύο νηπιαγωγεία, ένα στη Μεταμόρφωση ένα στον Άγιο Μηνά, η Ελληνική Σχολή και τρεις ανώτερες τάξεις Ζ΄, Η΄και Θ΄, που θα εξελιχθούν σε Γυμνάσιο. Η ορθόδοξη Ελληνική Κοινότητα της Νάουσας καυχιέται δίκαια ότι “Κέκτηται τέσσαρας ενοριακάς εκκλησίας … ως και εκπαιδευτικά καταστήματα αρρένων και θηλέων”. Είναι θαύμα η θωράκιση της Πίστης με την  ανέγερση τεσσάρων Ναών . Είναι θαύμα η θωράκιση της γνώσης με τα παραπάνω Σχολεία .  Από πού όμως και πώς μπορούσαν να τα βγάλουν οικονομικά πέρα οι Κοινοτικοί Επίτροποι με τόσα σχολεία; Δειγματοληπτικά αναφέρομαι σε έναν σχολικό προϋπολογισμό του 1892-1893.

Έσοδα σε λίρες

Από τις Εκκλησίες                        4Χ35 =140 λίρες

Από την Παναγιοπούλα                              25

Από μουκατά Προδρόμου                          15

Από προικοδοσίες                                       30

Από έγγραφα και ενδεικτικά                        30

Από κουκούλια                                             25

Από σταφύλια και ντικέτες                          10

Από διάφορα τυχερά                                    25

Από συνεισφορές                                         70

Σύνολο                                    λίρες           370 

Έξοδα

Σε μισθούς δασκάλων                  λίρες     360

Σε επιστασία, καύσιμη ύλη και επισκευές  42 λίρες

Σύνολο                                                       402    »

Γίνεται φανερό ότι το κύριο έξοδο είναι οι μισθοί των δασκάλων. Είναι 360 λίρες. Οι 180 από αυτές, το 50% της δαπάνης για μισθούς, καταβάλλονται από τις Εκκλησίες.