Το Ανώτατο πολεμικό συμβούλιο συνεδριάζει από τον Ιούνιο του 1918 στις Βερσαλλίες, μέχρι τα τέλη Αυγούστου, οπότε και αποφασίζεται οριστικά η έγκριση του σχεδίου ντ’ Εσπεραί. Ως χρόνος έναρξης της γενικής επίθεσης ορίζεται η 1η Σεπτεμβρίου, εφόσον ο Αρχιστράτηγος συναινεί και εγγυάται την ετοιμότητα των στρατευμάτων του. Ο Αρχιστράτηγος προσανατολίζεται στην πλήρη καταστροφή του βουλγαρικού στρατού και την απομόνωση της Τουρκίας, η οποία χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τους Γερμανούς ως σύνδεσμος, στην απελευθέρωση των σερβικών εδαφών, για να μπορούν να κινηθούν στρατεύματα μέσω της κοιλάδας του Δούναβη και κατόπιν μετωπική επίθεση στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες.
Το σχέδιο δράσης επικεντρώθηκε στην
περιοχή Ντοπροπόλιε-Βέτερνικ-Κόζιακα, με επιθετικές ενέργειες σε δύο χρόνους και διάρρηξη των εχθρικών γραμμών, καθώς το ορεινό έδαφος ευνοούσε αιφνιδιαστική κίνηση και απαιτούσε διάθεση ισχυρών μέσων. Αντικειμενικός στόχος στον τομέα αυτό ήταν η κατάληψη Κόζιακα και έπειτα Γκράντσκο, το οποίο και αποτελούσε σημαντικό κόμβο επικοινωνίας της Ομάδος Στρατιών του φον Σολτς. Η κατάληψη του Γκράντσκο εξασφάλιζε την αποκοπή συγκοινωνιών των εχθρικών στρατευμάτων και η εκμετάλλευση της όποιας επιτυχίας στο μέτωπο αυτό, θα οδηγούσε τα συμμαχικά στρατεύματα στα Σκόπια. Δευτερεύουσες επιχειρήσεις θεωρήθηκαν απαραίτητες στον άξονα Στρυμόνα- Δοϊράνης- Αξιού, με σκοπό να καθηλώσουν τις βουλγαρικές δυνάμεις και ν’ απελευθερώσουν νευραλγικό δίκτυο συγκοινωνιών, καθώς και εκκαθάριση των ορεινών όγκων Τζένας και Μαριάνσκας. Ανάλογη με τις εδαφικές βλέψεις, το διαθέσιμο εξοπλισμό και τη μαχητική ικανότητα των δυνάμεων, υπήρξε και η ανάληψη και ανάθεση των επιμέρους επιχειρήσεων.
Το Γενικό Στρατηγείο των Βουλγάρων παρακολουθούσε στενά τις κινήσεις των Συμμάχων και ήταν άριστα πληροφορημένο για το χρόνο έναρξης των επιχειρήσεων. Για το λόγο αυτό και μετακινήθηκαν εφεδρείες στην περιοχή του Περλεπέ. Το μεγαλύτερο μέρος της Γερμανικής δύναμης είχε ήδη αποσυρθεί στο Δυτικό μέτωπο και στη Μακεδονία παρέμειναν τρία Τάγματα Κυνηγών, αποσπάσματα πολυβόλων, πυροβολαρχίες και επιτελικές διοικήσεις των Βουλγαρικών τμημάτων.
Οι αντίπαλοι παρατάχθηκαν στις όχθες του Σκουμπ μέχρι τις κορυφογραμμές της Τζένας (ΙΧ Γερμανική Στρατιά), ως την Κερκίνη η Ιη Βουλγαρική Στατιά του Νερέζωφ, ο οποίος πήρε μέρος στο Β΄Βαλκανικό ως βοηθός Αρχιστρατήγου, ως τις εκβολές του Στρυμόνα η ΙΙη Βουλγαρική Στρατιά και η IV του Τότσεφ, επίσης Διοικητή Στρατιάς στο Β΄Βαλκανικό, μέχρι τις εκβολές του Έβρου.
Ο Αρχιστράτηγος των Βουλγάρων βρισκόταν στο εξωτερικό για θεραπεία όταν εκτοξεύθηκε η επίθεση και τον αντικαθιστούσε ο Στρατηγός θεοδωρώφ, ενώ καθήκοντα Επιτελάρχη ασκούσε ο Διοικητής Μεραρχίας Θράκης, ο οποίος είχε άριστη γνώση της εδαφολογικής διαμόρφωσης του τομέα Ντοπροπόλιε και ήταν πεπεισμένος ότι μπορούσε ν’ αποκρούσει την επίθεση.
Σύμφωνα με το σχέδιο η επίθεση ξεκίνησε την προκαθορισμένη χρονική στιγμή, με σφοδρά συμμαχικά πυρά σε ολόκληρο το μέτωπο. Το πεζικό εφορμά μετά την 24ωρη προπαρασκευή, με Γαλλικές και Σερβικές Μεραρχίες στον αριστερό τομέα εναντίον του Σοκόλ, Ντοπροπόλιε, Κραβίστα και Βέτερνικ. Μέσα σε δύο ημέρες οι εχθρικές θέσεις στο πρωτεύων μέτωπο είχαν καταληφθεί, ενώ οι Γάλλοι πέτυχαν να καθηλώσουν αντίπαλες δυνάμεις στον τομέα δράσης τους. Οι βουλγαρικές απώλειες από την ορμητική έφοδο έφθασαν το 50% για την πρώτη γραμμή των αμυνομένων, ενώ σημειώθηκαν μαζικές λιποταξίες και φυγές. Το ρήγμα στις βουλγαρικές γραμμές διευρύνεται ακόμη περισσότερο με την κατάληψη του Κόζιακα από Γιουγκοσλαβική Μεραρχία και την κατάληψη των υψωμάτων Γκόλο Μπίλο και 1345, από το 35ο Ελληνικό Σύνταγμα. Ολοκλήρωση ενεργειών σε Σοκόλ και Γραδέσνιτσα από τη Σερβική δύναμη, τρέπει τους Βούλγαρους σε άτακτη υποχώρηση.
Μέσα σε 5 ημέρες η συμμαχική προέλαση διεισδύει σε βάθος 15 χιλιομέτρων στις εχθρικές γραμμές, καταλαμβάνοντας στρατηγικά ερείσματα του εχθρού, που υποχωρεί εγκαταλείποντας εξοπλισμό και τραυματίες. Οι Μεραρχίες Δούναβη, Τιμόκ, Γαλλική Αποικιακή Ζουάβων και Ιππικό κατευθύνονται στα Ανατολικά του Εριγώνα, καταλαμβάνοντας Πευκωτό, Αετοχώρι, Νότια, με σημαντική συνδρομή Συνταγμάτων της IV και ΙΙΙης Ελληνικής Μεραρχίας. Την ίδια μέρα ξεκινά η επίθεση στον τομέα Δοϊράνης, από τη Στρατιά Βρετανών και Ελλήνων υπό το Μιλν. Οι Βούλγαροι αντιτάσσουν ισχυρή άμυνα. Στα υψώματα της Δοϊράνης δόθηκαν μάχες σώμα με σώμα, που στοίχισαν τη ζωή πολλών Αξιωματικών και ανάγκασαν το Διοικητή Ουίλσων να ζητήσει αναστολή των επιχειρήσεων για την επομένη.
Στον Ανατολικό τομέα την επίθεση ξεκίνησε η Μεραρχία Κρήτης, υπό την ηγεσία του Υποστρατήγου Σπηλιάδη, χωρίς υποστήριξη πυροβολικού. Στο μέτωπο προωθείται και η XIVη Ελληνική Μεραρχία, ενώ η ΙΙη Ομάδα Μεραρχιών ξεκινά την προέλαση από τη Τζένα προς τα Δυτικά, για να συνδράμει τις ενέργειες της Σερβικής Στρατιάς προς Σιδηρές Πύλες και Καφαδάρ.
Σταθερή πορεία των Συμμαχικών Στρατευμάτων από Εριγώνα προς Καφαδάρ, κάμπτει τις βουλγαρικές αντιστάσεις και αποφασίζεται η συνέχιση της κίνησης προς Μαριάνσκα Πλάνινα και Ούμα. Γαλλικές και Σερβικές Δυνάμεις με συντονισμένες κινήσεις και αλληλοκάλυψη, καθώς και επιτυχίες των επιμέρους αποστολών των Ελληνικών τμημάτων, αναγκάζουν τον εχθρό να υποχωρήσει σε όλη την έκταση του μετώπου.
Στα Ανατολικά οι Βρετανοί βομβαρδίζουν τους υποχωρούντες, που καταστρέφουν στο πέρασμά τους ό,τι βρουν, οι Σέρβοι φθάνουν στον Αξιό, μεταξύ Δεμίρ Καπού και Κριβολάκ, οι Γάλλοι προελαύνουν στα Βόρεια της Τζένας και το 11ο Ελληνικό Σύνταγμα καταλαμβάνει την Ούμα. Προσπάθεια των Βουλγάρων να διατηρήσουν ανοικτή την οδό Περλεπέ- Γκράντσκο αποτυγχάνει, εκκενώνουν τη Γευγελή με αμαξοστοιχίες και τελικά υποχωρούν μέσω Μοναστηρίου. Μοναδική εστία αντίστασης στη διάβαση Πέτσοβο-Κωστουρίνο, οπότε ο Αρχιστράτηγος αναθέτει τον τομέα μέχρι τις κορυφογραμμές της Κερκίνης στις δυνάμεις του Α΄ΣΣ, υπό το Δαγκλή.
Η IVη Μεραρχία προχωρά από Σιδηρές Πύλες μέχρι το Γκράντετς, οπότε μόνη οδός διαφυγής για τη Γερμανική Στρατιά μένει μέσω Καλκαντελέν και Σκοπίων, εναντίον των οποίων προχωρούσε ήδη Γαλλικό Ιππικό και η ΙΙΙη Ελληνική Μεραρχία. Το Α΄ΣΣ παρέμενε σε ετοιμότητα για ενέργειες από το Στρυμονικό προς τα βόρεια. Οι εκτεταμένες καταστροφές του εχθρού σε διαβάσεις και γέφυρες, επέβαλαν την άμεση παρέμβαση του Μηχανικού, για να μην καθυστερεί η καταδίωξη. Από τον κόλπο του Ορφανού μέχρι το Μπέλες το Α΄ΣΣ καθηλώνει εχθρικά στρατεύματα περιορίζοντας τη χρήση πυροβολικού, τη στιγμή που οι Συμμαχικές δυνάμεις κατατροπώνουν τις βουλγαρικές στρατιές σε όλη την έκταση του μετώπου.
Με τους Γάλλους να φθάνουν Σκόπια και την ΙΙΙη ΜΠ να προελαύνει στην κοιλάδα του Τράσκα, 70.000 Βούλγαροι που υποχωρούν από Καλκαντελέν προς Σκόπια, αναγκάζονται να παραδοθούν. Το γερμανικό επιτελείο τους εγκαταλείπει και με την κατάληψη Ιστίπ, Κοτσάνων και Μπέλι Κάμεν, οι Σύμμαχοι κυριαρχούν στην κοιλάδα του Αξιού. Εκκαθάριση της Μαριάνσκα Πλάνινα, κατάληψη Πλασκοβίτσας και Πετσόβου από την IV και τη Μεραρχία Αρχιπελάγους, αναγκάζει το βούλγαρο πρωθυπουργό Μαλίνωφ να ζητήσει κατεπειγόντως από τον Τσάρο να διαπραγματευθεί ανακωχή.
Στις 29 Σεπτέμβρη η Βουλγαρία αποδέχεται την άνευ όρων παράδοση, τη στιγμή που οι Ελληνικές δυνάμεις ξεκινούν τη διάνοιξη του Ρούπελ και τη διάσπαση της γραμμής Σερρών- Σιδηροκάστρου. Το Α΄ΣΣ αναλαμβάνει την ανακατάληψη της Ανατολικής Μακεδονίας και φθάνει μέχρι τη Δράμα. Λίγες μέρες αργότερα οι πρώην Κεντρικές Δυνάμεις καταρρέουν διαδοχικά και συνθηκολογούν.
Η Ελληνική συμμετοχή στις επιχειρήσεις διάσπασης του Μακεδονικού μετώπου, αν και καθυστερημένη, υπήρξε καθοριστική για την έκβαση των επιχειρήσεων και την επικράτηση των Συμμάχων. Τα Σώματα Στρατού κάτω από συμμαχική επιμελητεία και καθοδήγηση εξετέλεσαν στο ακέραιο τις διαταγές που τους δόθηκαν, με απόλυτη πειθαρχία και αφοσίωση, κερδίζοντας επάξια τον πανευρωπαϊκό θαυμασμό και τη διεθνή αναγνώριση.
Ο Πωλ φον Χίντεμπουργκ, ο μεγάλος Στρατάρχης του Δυτικού Μετώπου ομολογεί την ήττα και συνθηκολογεί στις 9 Νοεμβρίου. Δύο ημέρες μετά τα κανόνια θα σιγήσουν, αφήνοντας πίσω τους μια Ευρώπη με ελαττωμένο κατά 10 και πλέον εκατομμύρια τον πληθυσμό της, ανίκανη να ελέγξει δυνάμεις που η ίδια είχε απελευθερώσει, με κατεστραμμένη οικονομία, μετασχηματισμένα τα πρότυπα του διεθνούς εμπορίου και διαμορφωμένη πλέον μια νέα πραγματικότητα παράλογης βίας, που θα σημαδέψει τον 20 αιώνα και θα δημιουργήσει πληθώρα μειονοτικών πληθυσμών σε πολλά κράτη.
Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος είχε και θλιβερές πρωτιές: το πολυβόλο και τα συρματοπλέγματα αχρήστευσαν το Ιππικό, το πυροβόλο έγινε σταδιακά μεγαλύτερου διαμετρήματος για ν’ ανασκάπτει τα χαρακώματα, πετυχαίνοντας προσωρινή κατοχή λίγων τετραγωνικών χιλιομέτρων γης και σπέρνοντας περισσότερους νεκρούς. Δηλητηριώδη αέρια το 1915, άρμα μάχης το 1916, επέκταση σε καταστροφικό βαθμό του υποβρυχίου πολέμου και νέες επαναστατικές εστίες που θα πυροδοτήσουν, με μαθηματική ακρίβεια, τον επόμενο παγκόσμιο πόλεμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου